Saudades de Portugal

Voordat ik in Portugal kwam had ik nog niet zo vaak gehoord van noch de johannesbroodboom, noch van johannesbrood. Ik denk dat ik de bruine vruchten op de foto hierboven letterlijk nog nooit in levende lijve gezien had. Inmiddels weet ik dat deze boom en de bijbehorende vrucht van groot belang zijn voor allerlei zaken, en zeker voor de Portugese economie én gastronomie. Lees hier waarom dat zo is én welke grappige weetjes er nog meer te vertellen zijn rondom de alfarroba!

De johannesbroodboom heet in het Portugees de alfarrobeira. De boom wordt zo´n tien tot twintig meter hoog en heeft, in tegenstelling tot de sinaasappelbomen, weinig water nodig (250 a 350 mm per jaar is voldoende). De boom wordt ook wel figueira-do-egipto genoemd, er wordt aangenomen dat de boom uit dat deel van het Mediterrane gebied komt. De Grieken zouden de boom meegenomen hebben naar het westelijk Middellandse Zee gebied, hoewel soms ook gezegd wordt dat dit de Arabieren waren. De oude Egyptenaren gebruikten de vrucht van de boom al bij de preparatie van hun mummies en de Romeinen kauwden op de schil vanwege de zoete smaak.

De vrucht van de johannesbroodboom heet in het Portugees de alfarroba. Zowel de pitten binnenin de peul als het omhulsel zijn geschikt voor gebruik. De pitten worden veel gebruikt in de farmaceutische-, cosmetische-, textiel-, en voedingsindustrie (als emulgator). Ze worden hiervoor vermalen tot johannesbroodpitmeel (leuk woord voor galgje!). Het omhulsel van de peul wordt veelal voorgeschoteld aan het vee, maar wordt ook in ons eten gebruikt. In dat geval worden de peulen allereerst geroosterd en vervolgens vermalen. Het resultaat is carobpoeder, wat voor het grootste deel uit suikers bestaat. Desondanks is het een gezonde vervanger van cacao, want er zitten veel minder vetten in.

Portugal produceert per jaar rond de veertigduizend ton alfarroba. Hiervan blijft slechts rond de vijf procent in Portugal, terwijl de rest wordt geëxporteerd naar bijvoorbeeld Japan, Amerika en de Benelux. Met de handel in carob is rond de 32 miljoen euro per jaar gemoeid. Alleen Marokko produceert meer, maar de Portugezen claimen natuurlijk de beste kwaliteit te hebben.

Proeven van alfarroba

De gelijkenis met cacao zorgt ervoor dat je bijvoorbeeld een alfarrobareep kan kopen in plaats van een ongezonde chocoladereep. Het meest wordt alfarroba echter gebruikt in toetjes, gebakjes en koekjes, zoals de bolo de alfarroba of de mousse de alfarroba. Veel toeristen denken dan ook met chocolade te maken te hebben, maar niet dus. Persoonlijk ben ik niet van al deze zoetigheden fan, het heeft best een uitgesproken smaak, maar wat ik erg lekker vind is de bolo algarvio. Dit is een taart gemaakt van een combinatie van typische ingrediënten uit de regio: johannesbrood, amandelen en vijgen. Heerlijk! Wil je wat gezonder aan het bakken? Kijk dan bijvoorbeeld eens hier of hier!

24 karaat

De zaden van de vrucht zijn vrijwel allemaal even zwaar. Hierdoor werden ze vroeger gebruikt als gewichtjes om bijvoorbeeld het gewicht van diamanten en goud aan te duiden. Het gewicht van één zaadje werd een karaat genoemd, de maat die nog altijd wordt gebruikt om het gewicht van edelmetaal weer te geven. Een ander leuk detail is dat het gerucht gaat dat alfarroba één van de geheime ingrediënten is in het recept van coca cola.