Sommige uitstapjes kan je niet maken. Dat heb je als je een B&B uitbaat. Er hing een enorme stilte over het eerste kwartaal van het jaar maar nu is de toeristenstorm helemaal losgebarsten. In de maanden dat we weinig of geen gasten hebben vullen we onze tijd op met vrienden bezoeken of ontvangen, en trekken we er al eens op uit om bezienswaardigheden te ontdekken die we nog niet kennen.
Zo bezochten we onlangs de pas ingehuldigde ‘casa da inquisição’ in Castelo de Vide. De inquisitie was een rechtbank van de Katholieke kerk die belast was met de opsporing en het onderzoek naar ‘ketters’: mensen die er een andere mening op nahielden dan diegene die de kerk oplegde. In dit land werd de inquisitie in 1536 ingevoerd. Ze is echter doorheen de eeuwen vaak in conflict gekomen met de koninklijke macht alsook met de paus in Rome zelf die zich verzetten tegen de vaak ongebreidelde confiscaties. Het verwerpelijk gebruik werd eveneens in de koloniën ingevoerd tot de inquisitie in 1821 afgeschaft werd.
Het museum is gevestigd in de Casa do Morgado, een prachtig gerenoveerde oude ereburgerwoning in het oude stadcentrum (niet ver van het bekende fonteintje wat verderop) waar getracht is om een evocatie van de eeuwenoude joden-en heksenvervolging neer te zetten. Castelo de Vide was lange tijd een toevluchtsoord voor de zogenaamde Sephardim, de Spaans-Joodse gemeenschap. Er bevindt zich nog steeds een prominente Joodse bevolkingsgroep in het stadje waar tevens een klein Joods museum gevestigd is dat zeer de moeite van het bezoeken waard is.
De Casa da inquisição is een interpretatief centrum dat de bezoeker naar een historisch-sociologisch universum brengt waarbij je de ervaring hebt alsof je je werkelijk in een andere tijdperk bevindt.
Deze duistere periode in de geschiedenis van Portugal wordt namelijk treffend weergegeven in een opstelling waarbij poppen gebruikt worden om taferelen weer te geven die gelinkt zijn aan de inquisitie. De weergave is pijnlijk hyperrealistisch want met de moderne technieken die voorhanden zijn lijkt het of de levensgrote poppen werkelijk ‘tastbare’ mensen zijn. De poppen zijn ontworpen door Origami; een firma die zich specialiseert in het maken van een scala aan objecten van artistieke aard. Zo hebben zij bijvoorbeeld ook de poppen en decorstukken aangeleverd voor het ‘Lisbon story center’ waar de grote aardbeving van 1755 visueel wordt weergegeven. Evengoed maken ze modellen waarop Hermès zijn kledinglijnen etaleert, of leveren ze enorme beelden die gebruikt werden tijdens een carnavalsoptocht in Loulé.
Ik stond er ettelijke keren versteld van hoe levensecht de figuren zijn waardoor het soms aanvoelde of ik ongepast een kamer betrad waar net een terechtstelling begon, of waar iemand zich diende te verdedigen voor een schare van rechters. Je wordt ongewild meegezogen in de hele historiek. Ik hoorde enkele bezoekers rond me zeggen dat het té donker was in het museum. Dat was ook zo, het onderstreepte alleen maar de sinistere sfeer die rond de doelstellingen van de inquisitie-verhoren hing. Soms moest je heel goed kijken waar je je voeten neerzette om van de ene donkere kamer naar de andere te geraken.
Wie voor de audio rondleiding kiest wordt via z’n gsm begeleidt door Guiomar Menes, de weduwe van de voormalige douanerechter Manuel Vaz Leitão die tijdens je rondgang doorheen het huis de geschiedenis van de Jodenvervolging vertelt. “Waarom ben je vol schande naar deze plek gekomen,… vind moed en aanhoor mijn lot”, waarschuwt ze bij het begin van de tour, waarna je haar verhaal volgt vanaf het moment dat ze in de gevangenis belandde tot aan haar openbare boetedoening.
Van ondervraging tot gevangenschap, marteling, veroordeling en terechtstelling; de bezoekers doorlopen al wandelend de verschillende stadia van het proces dat vanuit Rome opgelegd werd. De hele opstelling in het museum is zo uitgekiend dat het de bedoeling is dat het bezoek visueel indruk op je maakt,… wat duidelijk het geval is!
Tijdens je bezoek hoor je geschreeuw van vrouwen die gemarteld werden (na enkele minuten heb je daar al snel genoeg van!), gesleep van kettingen, etc… en krijg je de namen te horen van de 210 personen die in Castelo de Vide ten prooi vielen aan de vervolging. Ze hebben enorm geleden. Onder de martelwerktuigen bevinden zich ‘het veulen’, een soort van bed van houten planken waar het slachtoffer met tourniquets werd op vastgezet en een katrol waaraan mensen (de handen achterwaarts op de rug gebonden) werden opgetrokken om ze dan met vol geweld terug tegen de grond te laten vallen. Er zijn gegevens bekend dat zo’n 1175 mensen uiteindelijk op de brandstapel belandden.
Over de eeuwen heen werden 30.000 mensen het slachtoffer van de inquisitie in Portugal en zijn voormalige kolonies waarbij ze veroordeeld werden tot verschillende vormen van boetedoening. Aangenomen wordt dat dat cijfer ver onder de werkelijke omvang van de gevolgen van de ‘rechtspraak’ ligt. Het nieuwe museum wil vooral een educatieve rol spelen en een belangrijke les over deze zwarte bladzijde uit de Portugese geschiedenis meegeven, terwijl ze tevens hulde brengt aan de vele slachtoffers van de Katholieke kerk.
Net voor we het museum bezochten kochten we nog wat spulletjes in een nabij gelegen “kurk-winkeltje”. We spraken er met de eigenares en vertelden van ons voornemen. “Ga eerst nog maar iets sterks drinken in een café wat verderop voor je naar binnen gaat”, waarschuwde ze. “Het is geen lichte kost die je daar te zien krijgt!” Gelijk had ze ondanks het feit dat het ook zeer intrigerend en boeiend was.
Het museum in Castelo de Vide is te bezoeken van dinsdag tot zondag tussen 9.00-13.00 en 14.00-16.30 uur.
Castelo de Vide is ook zonder een bezoek aan het inquisitiemuseum een heel leuk stadje an sich is om te bezoeken, met een prachtige oude site en kronkelende bebloemde straatjes rondom het eeuwenoude kasteel.
Foto: Wikimedia
Sinds begin jaren ’90 is Walt Bosmans Portugal liefhebber in hart en ziel. In 2019 verhuisde hij naar het dorpje Assumar in de Alto Alentejo. Samen met echtgenote Hilde baten ze in deze kleine rurale gemeenschap de B&B Assumar Country House uit in een bijna 400 jaar oude herenwoning. Elke maand verhaalt hij over zijn nieuwe ontdekkingen en ontmoetingen in deze wat ‘vergeten’ Portugese uithoek vol overweldigende natuurpracht en authenticiteit. Meer verhalen van hem zijn te vinden op de FB pagina ‘kamers vol liefde’.
