Saudades de Portugal

Portugees aardewerk, je komt het overal tegen als je op vakantie bent in Portugal. Op de markt, in souvenirwinkeltjes en zelfs in de supermarkt. Misschien is het je opgevallen dat een bepaalde stijl steeds weer terugkomt. Je hebt dan waarschijnlijk te maken met aardewerk van Bordalo Pinheiro. Bijna iedere Portugees heeft minstens één van zijn ontwerpen in huis.

Rafael Bordalo Pinheiro (1846) was een Portugese kunstenaar bekend om zijn illustraties, karikaturen, beeldhouwkunst en keramiek ontwerpen. In 1884 richtte hij een keramiekfabriek op in Caldas da Rainha, de Fábrica de Faianças das Caldas da Rainha, waar hij veel van de aardewerk modellen ontwierp waar deze stad nu nog om bekend staat. Deze fabriek is vandaag de dag nog steeds in bedrijf.

Als je op internet zoekt naar afbeeldingen van zijn werk, zal direct zijn bekendste (en lelijkste vind ik) werk, de koolbladeren, opvallen. Een gevalletje van smaken verschillen, want deze groene koolbladeren worden nog altijd goed verkocht. Ook zijn boerenfiguren zijn zeer bekend. Hij is de tekenaar van de satirische figuur Zé Povinho, een mannetje dat zich uitsprak over de sociale, politieke en economische problemen van het land. Het groeide uit tot een figuur dat symbool staat voor de houding van het Portugese volk ten opzichte van de politiek. Sinds de negentiende eeuw wordt ook Zé Povinho veel gemaakt in aardewerk.

Verder zijn ook de andorinhas (zwaluwen) erg herkenbaar. Je ziet ze vaak aan de buitenkant van gebouwen en huizen aan de muur hangen. In 1896 registreerde Rafael Bordalo Pinheiro het patent op zijn keramische zwaluwen. Waarschijnlijk realiseerde hij zich toen nog niet dat ze een echt Portugees symbool zouden worden, maar het bleek al snel een slimme zet. Zwermen zwaluwen begonnen de muren te bevolken van zowel Portugese woningen als gebouwen in het buitenland.

Gelukkig maakt de Bordalo Pinheiro fabriek tegenwoordig ook wat hippere dingen. De Sardinha door Bordalo Pinheiro is het resultaat van een samenwerking tussen de aardewerkfabriek van Bordallo Pinheiro en de EGEAC, het orgaan dat verantwoordelijk is voor de culturele zaken in Lissabon. Ik schreef al eens over de Festas de Lisboa en de daaraan verbonden ontwerpwedstrijd voor sardientjes. Dit initiatief heeft geresulteerd in een opmerkelijk aantal creatieve ontwerpen, waaruit er een aantal zijn gekozen om deel uit te maken van de Bordalo Pinheiro collectie. Je kunt nu dus een aardewerken sardientje kopen als souvenir! Ze zitten in een doosje dat eruit ziet als een blikje, per stuk of per twee. Heel goedkoop zijn ze niet (€18,90 per stuk of €34,90 per twee), maar dan heb je wel een uniek en typisch Portugees souvenir!

Kom je de komende tijd niet in Portugal, maar toch benieuwd naar wat er allemaal te koop is? Check het hier. Wie weet vind je iets leuks in de webshop. Ben je ter plaatse en wil je graag meer zien/weten over Bordalo Pinheiro? Breng dan een bezoekje aan het Museu Bordalo Pinheiro in Lissabon.