Enkele maanden geleden besloot de Unesco de Cante Alentejano uit te roepen tot Werelderfgoed. Slechts drie jaar nadat de fado (pas) deze status bereikte, werd ook deze zang uit het zuiden van Portugal toegevoegd aan de lijst. Wat is deze Cante Alentejano eigenlijk?
De Cante Alentejano is een manier van zingen uit de provincie Alentejo in Portugal. Het zingen wordt ingezet door de zogenaamde Ponto (een solist). Daarna voegt een tweede stem, de Alto, zich bij de zang. Tenslotte zet het volledige koor in. Dit alles zonder muziekinstrumenten. Typerend zijn de vele pauzes en de traagheid van het zingen. Waar dit genre vandaan komt is punt van discussie. Sommigen zeggen dat het afstamt van de gregoriaanse zang. Anderen beweren dat het de Arabieren uit Noord-Afrika waren die deze manier van zingen meenamen naar Zuid-Portugal. Tenslotte is er nog de theorie dat men het helemaal zelf bedacht in de Alentejo.
De Alentejo was altijd een hoofdzakelijk agrarische provincie. Het zingen was dan ook vooral gebruikelijk tijdens het werk op het land. Zowel mannen als vrouwen begonnen spontaan te zingen terwijl ze het graan oogstten, of de olijven plukten. Ze bezongen de liefde, het werk op het land, de moeilijkheden van het leven of de nostalgie.
De Cante Alentejano verdween naar de achtergrond na de Tweede Wereldoorlog. De landbouw werd gemechaniseerd en televisie en radio verdrongen de behoefte om te zingen. De mannen verplaatsten hun zang naar de tabernas en later naar de verenigingen, maar de vrouwen verstomden grotendeels. Pas na de Anjerrevolutie in 1974, toen de sociale verhoudingen begonnen te veranderen, gingen ook de vrouwen zich groeperen in formele Cante Alentejano verenigingen.
Tegenwoordig spelen de zangverenigingen een belangrijke rol bij bijvoorbeeld de vele regionale festivals in de Alentejo. Tijdens deze festivals heb jij ook de kans om de groepen live te zien. Tot die tijd hebben we onderstaande video voor je:
Ik dacht dat er in de buurt van Tavira een uitvoering was met een groep zangers. Weet iemand wanneer en waar dat is??
Ik zag dit pas in november 2017 omdat ik pas anderhalf jaar op jullie interessante website kom.
Ik vind het jammer dat de mededeling dat de vrouwenzang op de Werelderfgoedlijst komt begeleid wordt door een prachtig klinkend mannenkoor. Misschien krijgen we nog een keer het vrouwenkoor te horen?
Jullie vragen je ook af en geven ook een aantal suggesties waar deze manier van zingen vandaan komt. Zou het niet kunnen dat dit een manier is van begeleiding en opwekken van een ritme of cadans om bepaalde werkzaamheden te doen, als maaien en hooien of de was doen in de gezamenlijke dorpswasbekkens. Vergelijk het met marsmuziek voor het lopen of shanties opdat iedereen op het zelfde moment aan de touwen trekken voor het hijsen van zeilen.
Hallo Pieter,
Het is niet specifiek de vrouwenzang die werelderfgoed is geworden. Het is de Cante Alentejano in het algemeen. En hoewel dat door zowel mannen als vrouwen wordt gedaan, zie je vooral mannen vertegenwoordigd. Maar een voorbeeldje van een vrouwelijk koor zie je hier:
De verklaring die je oppert klinkt zeker plausibel. De oorsprong is door verschillende wetenschappers onderzocht, zeker de laatste jaren. Mocht je Portugees kunnen lezen, dan is er veel te vinden als je zoekt naar “Origem canta alentejano”. De verschillende artikelen geven nog geen uitsluitsel. Er worden religieuze motieven genoemd, vanuit de middeleeuwen, geïnitieerd vanuit kloosters als soort van evangelisatie. Ook wordt er wel gesuggereerd dat de aanwezigheid van Afrikaanse slaven in die tijd van invloed was. Soms wordt er naar de latere periode gekeken, bijvoorbeeld de Estado Novo in de twintigste eeuw, toen vele arbeiders onderdrukt werden in dit gebied van grootgrondbezit. Daarbij worden sociale motieven genoemd als invloedrijk in de ontwikkeling van de zang. Ook wordt genoemd dat de Cante Alentejano vroeger sneller was en er wel muziekinstrumenten werden gebruikt, in tegenstelling tot tegenwoordig.
Er zijn duidelijk nog een heleboel vragen over dit onderwerp. Maar de vele onderzoeken van de laatste jaren maken ook duidelijk dat er hard wordt gezocht naar antwoorden. Gelukkig kunnen we er nog altijd van genieten!