Saudades de Portugal

Sinds 1910 erkend als nationaal monument, maar misschien wat uit het zicht (letterlijk) van bezoekers/toeristen door de ligging: op de linkeroever van de Mondego (wij zeggen de Santa Clara kant), met zeker één etage verborgen onder het water/grondniveau.

Het klooster dat er ooit is geweest, is gesticht op het einde van de 13de eeuw door een edelvrouw, en nadien heropgericht door de weduwe van koning Dinis, wiens reusachtige koninklijke beeld prijkt op de Paço das Escolas, vóór de universiteit. De koningin had de wens geuit op deze site ooit begraven te worden. Deze locatie had een groot voordeel, namelijk de nabijheid tot het water (omdat het een goede en verzekerde watervoorziening voor de kloostergemeenschap en het koninklijk paleis opleverde), maar ook een nadeel. De rivier Mondego kan immers zeer grillig zijn, er waren in het verleden cyclische hoogwaterstanden en overstromingen. En dus kon je de ene keer de rivier te voet oversteken, een andere keer liep een heel gebied onder water en overstroomde de kerk en het klooster, dat het oudste gotische klooster van heel Portugal is. Dit nonnenklooster situeerde zich ook vlakbij het eerder opgerichte São Francisco klooster, nu een event-, congres-  en cultuurtempel. Ook een bezoekje waard trouwens.

Residenten van Coimbra en Portugezen mogen op zondag gratis naar binnen. Wat ze er natuurlijk niet bijschrijven op de website, is dat dit slechts geldt tot 14h00. We waren dus de pineut toen we na een late lunch in de pasteleria Visconde, naast het Santa Cruz café, tot aan de site wandelden. Maar laat je niet afschrikken door de prijs, een kaartje kost nu 5 euro (voordien 4). Maar de echte anekdote komt nog, want de man aan de ticketbalie wist ons te vertellen dat er werken aan de gang waren in de kerk, waardoor je weliswaar een toegangsticket zou kunnen kopen maar geen bezoek kon afleggen aan het interieur. Tegen de tijd dat jullie deze blog lezen zou het kunnen dat de restauratiewerken afgerond zijn. Maar helemaal zeker is dat niet. Want volgens de man konden die twee, drie, maar misschien ook wel vier weken duren. Of enkele maanden. Dat wist hij niet zeker. We moesten dus af en toe maar eens terugkomen. Ook dat is Portugal.

De toegang ligt wat weg van de kerktoren dus loop van aan de Portagem over de brug over de Mondego eerst een eind rechtdoor om nadien naar links de grote weg even te volgen en dan rechts af te slaan voorbij het tankstation.

Op de plek waar ooit Dona Inês (de geliefde van Pedro) werd vermoord in opdracht van Alfonso IV, koning van Portugal, liet de weduwe van koning Dinis een kasteel bouwen. Het dagelijkse leven hier werd soms erg bemoeilijkt door de veelvuldige overstromingen en er werd in de 17e eeuw beslist uit te wijken naar de Monte da Esperanza, hogerop de heuvel en daar het nieuwe klooster, nu herkenbaar als het witte horizontaal uitgerekte gebouw, te bouwen. Daar staan de cellen van de nonnen nu leeg sinds eerste helft de van 19de eeuw (jaar waarin de religieuze orden werden verboden) en heeft de natuur vrij spel gekregen in de tuin. Maar andere ruimtes van dat nieuwe klooster kunnen geregeld bezocht worden tijdens de frequente tijdelijke kunsttentoonstellingen.

In 2019 trad de rivier nogmaals buiten haar oever, ondanks de in de jaren ´80 aangelegde Aguieira barrage. Er zouden zo een 300-tal historische overstromingen geweest zijn in de laatste 800 jaar. Bij de meest recente liepen de terrasjes en gebouwen aan de rechteroever van de rivier helemaal onder water.  Gelukkig zijn de restaurants en cafétjes ondertussen opnieuw in gebruik en kan je vandaar over de voetgangersbrug van Pedro en Inês ook naar het klooster stappen.

Voor je naar de ruïne kerk loopt, recent nog gedeeltelijk gerestaureerd, kan je eerst in het museum het kloosterleven van de nonnen en edelvrouwen uit de middeleeuwse tijd bestuderen.  De kerk zelf is heel romaans en dus robuust gebouwd maar vertoont eveneens gotische verticaliteit. Sommige delen van de kerk waren alleen toegankelijk voor de vrouwelijke geestelijken, de clarissen. De kerk was gewijd aan Santa Clara en Santa Isabel de Hungria (heilig verklaarde prinses ). Na een eerdere overstroming hebben opgravingen aangetoond dat er ooit een verhoogde vloer is geweest.

Naast de kerk zijn ook nog duidelijk de resten en fundamenten van het grote klooster te zien die blootgelegd werden na het verwijderen van alle sedimenten tijdens de opgravingen. Er zou een binnenkoer geweest zijn waar de nonnen konden rondwandelen, met een vierkante waterpartij (soort vijver) verbonden met vier fonteinen en aan de rand bloembakken. Deze pastorale omgeving moest de tuinen van het hemels paradijs symboliseren.

Ga gerust eens langs. Reken op minstens een uur. De kerk is tegen die tijd vast weer te bezichtigen.

Marieleen is sinds augustus 2019 heerlijk “reformada” en heeft dus tijd (en zin) om elke eerste zaterdag van de maand allerlei ontdekkingen in Coimbra te delen. Plus natuurlijk haar enthousiasme en liefde voor de stad! Volg haar op Instagram voor nog meer foto´s van Coimbra en omgeving. Voor een rondleiding of een bezoek aan de stad aarzel niet haar te contacteren via marieleenb.pt@gmail.com.