Saudades de Portugal

Het wapenschild van Coimbra en de legende van een (onbekende) prinses. Een verhaal gebaseerd op een ware gebeurtenis? Ik had me al eerder afgevraagd hoe het wapenschild van Coimbra tot stand is gekomen en welke betekenis de verschillende elementen die erop staan zouden hebben. Dus ging ik op onderzoek uit.

Als je in de stad ronddwaalt, moet je er eens aandacht aan besteden. Je ziet  het wapenschild niet alleen terugkomen op de wapperende vlaggen die de brug over de Mondego versieren, maar ook op verschillende gebouwen.  Aan de Portagem op het standbeeld van Joaquim António de Aguiar , op de punt van het gebouw van de Nationale Bank en op de Fonte Nova het zijn maar enkele plaatsen.  Een andere weergave is een bas-reliëf uit de 17^de eeuw in kalksteen uitgehouwen en bewaard in het Machado museum, maar momenteel niet tentoongesteld. Daarentegen kan je het wapenschild wel zien op elk verkeerspaaltje in Coimbra en dat zijn er veel.

Het was zoals wel vaker, een monnik, tevens historicus uit de 15^de-16^de eeuw, afkomstig uit Almeida,  een zekere broeder Bernardo de Brito, die een geloofwaardig verhaal over het ontstaan van het wapenschild heeft neergeschreven.  Het gaat over een hevige oorlogsvoering in de 5^de eeuw n.C. tussen twee heersende rivalen, de koning Hermerico van de Sueven, de andere regent Ataces van de Alanen. Ze streden over een grondgebied op het Iberisch Schiereiland.   Hermerico moest het onderspit delven. Om vrede (a paz) te sluiten bood Hermerico zijn dochter Cindazunda aan aan Ataces. Hij viel wel voor haar schoonheid en werd zelfs verliefd op de prinses.  Ze huwden en het echtpaar keert naar Coimbra terug. Tijdens hun bewind was het in de stad weer rustig en leefde de bevolking in vrede en stabiliteit. Tot zover het mooie einde van het sprookje.

De monnik schreef de legende neer, vele eeuwen na de feiten, dus moeten we dit verhaal vast met een korreltje zout nemen. Want overlevering na zovele jaren maakt dat de geschiedenis niet altijd waarheidsgetrouw is, denk ik zo. Ik vernam van onze bovenbuurman, Silvio, en tevens huiseigenaar dat hij liever vasthield aan het verhaal dat de afbeelding op het wapenschild Rainha Santa Isabel is. “De moeder van de Portugezen, en vooral van de Coimbrianen”, zo benadrukte Silvio het onderwerp. “Zij zorgde voor brood voor de armen en steunde het onderwijs van de minder begoede kinderen.” De wijsheid van een 90-jarige man is ook veel waard.

Het wapenschild heeft meerdere kleuren op de vlaggen:

• De rode achtergrond, misschien wel de kleur van het bloed dat is gevloeid tijdens de hevige strijd tussen de twee vechtersgroepen.
• De gouden beker, kostbaar goed dus, symbool voor het huwelijk tussen Cindazunda en Ataces, want het gaat hier over een koningsdochter/ prinses.
• Haar zilveren mantel als teken van maagdelijkheid ? Dat fantaseerde ik er zelf bij !

Dan komt de figuur eraan

De prinses Cindazunda, jong en bloedmooi. Soms ogen ten hemel gericht en handen gevouwen, met een gouden kroon boven het hoofd. Of ook met de armen gebogen en peinzend de kin ondersteunend. Of met de armen op de wijde rok zijdelings rustend.

Er zijn dus meerdere variaties opgedoken in de loop van de jaren, afhankelijk van de fantasie en het materiaal waarin het thema gepresenteerd werd.

De dieren

Links van Cindazunda, een groene draak rustend op zijn achterpoten in vechthouding: symbool voor Hermerico, koning van de Sueven. De draak komt vaak voor op schilden en zou geluk moeten brengen en beschermen tegen het kwade.

Een gouden leeuw rechts van de prinses, eveneens rustend op achterpoten en in gevechtshouding, als symbool voor Ataces. De gouden leeuw is een veel voorkomend teken op schilden en staat voor kracht. Grappig dat de plaats van de draak en de leeuw soms net omgekeerd is. In 1930 is het wapenschild dan officieel vastgelegd.

Sinds enkele jaren hebben we ook een standbeeld van Cindazunda. Wie de stad met de auto binnenrijdt, komt aan de Auto Industrial en de supermercado Continental een atypische rotonde tegen met in het midden een metalen standbeeld van een vrouw, met super wijde bolrok en reuze grote handen zijdelings erop rustend. De huidige burgemeester van Coimbra, Machado, vertelde bij het onthullen in 2017 dat het werk van de beeldhouwer Pedro Figueiredo een eerbetoon zou zijn aan de vrouwen van Coimbra. Hij verwees hierbij naar  “de opmerkelijke prestaties van  vrouwen zoals koningin Santa Isabel, Inês de Castro of Judite Mendes de Abreu (verzetstrijdster tegen de dictatuur). Vrouwen die hun sporen achterlieten in deze stad en haar geschiedenis.”

Maar het beeld van de prinses Cindazunda was omstreden en de burgemeester kreeg veel kritiek.  Vele inwoners van Coimbra kennen de prinses niet uit de geschiedenisboeken en evenmin de strijd. Ook hier zouden vele openbare werken voor stadsplanning en aanleg van rotondes slechts in verkiezingsjaren worden uitgevoerd.  Net zoals de investeringen in kunst en cultuur. De kunstenaar kwam in opspraak door het feit dat dit beeld zo sterk geleek op eentje dat op een Biënnale was tentoongesteld geweest, met “naakt” bovenlichaam weliswaar. Ook het feit dat ze de stad haar rug toekeert wekte wrevel op. En het kostenprijsje van het beeld alleen al en het hele atypische rotondeplan. zou de stadskas ook aardig lichter hebben gemaakt. En de zakken van anderen gevuld?

Veel zoekplezier bij je bezoek aan Coimbra. Laat het me weten als je nog meerdere afbeeldingen hebt gevonden. Ik hoor het graag. Uiteraard neem ik je graag een keertje mee op een wandeling door de stad. Je kan me altijd een mailtje sturen op: marieleenb.pt@gmail.com

Marieleen

Marieleen is sinds augustus 2019 heerlijk “reformada” en heeft dus tijd (en zin) om elke eerste zaterdag van de maand allerlei ontdekkingen in Coimbra te delen. Plus natuurlijk haar enthousiasme en liefde voor de stad!