Eind juni miezerde het een beetje boven Coimbra. Wij noemen dat een groeiregentje. Maar nu lijkt het erop dat de komende maanden juli en augustus droog zullen zijn én blijven. Tenminste wat het hemelwater betreft. Want wat water “drinken” betreft, dat doen we hier veel.
Het kraantjeswater smaakt hier beter dan wat we gewend waren, minder kalk of minder chloor? In een krant las ik een tijdje geleden dat de voorraad grondwater in Spanje en Portugal er beter voorstaat dan in België. Dat verraste mij enigszins, maar ja, in België gaat er wel meer mis de laatste tijd.
In het verhaal van deze augustusmaand wil ik jullie graag met het thema “water” vertrouwd maken. De stad Coimbra ligt aan de Mondego, een rivier die ontspringt in de Serra da Estrela en zich traag stromend een weg baant naar de Atlantische oceaan. De rivier is 234 km lang en hiermee de langste die uitsluitend op Portugees grondgebied stroomt. De monding bevindt zich in de populaire kustplaats Figuiera da Foz, dat één van de grootste zandstranden heeft. Voor zover de Wikipedia informatie.
Buiten een kajak, kano, peddelplank, roeiboot of een platbodem toeristenboot laten varen, heeft de rivier in Coimbra geen hoge ambities. Ze stroomt gezapig kronkelend en redelijk ondiep aan de voet van de stad. Enkele kilometers ervoor lokt ze oververhitte bewoners aan enkele zandstrandjes, de praias fluviais (rivierstranden). Soms lijkt het erop dat het rivierwater wil terugvloeien naar de bron, altijd onder het geweld van een min of meer sterke noordenwind. Dan zie je de golven stroomopwaarts kabbelen. Maar zoals elke, op het eerste zicht rustig stromende rivier, kan ook de Mondego aardig te keer gaan bij overvloedige regenval in het gebergte en hier en daar zelfs buiten haar oevers treden. De lagere gelegen stadsdelen, zoals Largo en Rua da Sota op de rechter oever, liepen geregeld onder. Een dergelijk hevige regenval maakte ik in het voorjaar van 2020 eens mee. Voor die ene keer kwam Coimbra zelfs in het nieuws in Vlaanderen. Enkele vriendinnen waren ongerust over mijn verblijf hier tijdens het slechte weer. Maar geen zorgen, ik was niet in nood. Er is in de jaren 70-80 ook een dam (Barragem da Aguieira) gebouwd die naast elektriciteit opwekken ook dienst doet als middel om het overstromingsgevaar te beheren, de watervoorziening te regelen en de irrigatie van de velden te verzekeren.
Dat oude, opstandige kantje van de rivier kan je anno 2020 nog zien aan de half onder de afzettingsmodder verborgen kloostergebouwen van Santa Clara, net over de brug, op de linker oever. De veelvuldige overstromingen tussen de 13de en 17de eeuw toonden aan dat deze locatie een verkeerde inschatting van de kloosterlingen toendertijd was. Je kan de nu gedeeltelijk bloot gelegde gebouwen van een kerk en het klooster via de houten vlonders bezoeken en bewonderen. Met toegangsticket.
De rivier had in het verleden ook een hygiënisch en sociaal belang. Op de oevers bevonden zich immers de openbare wasplaatsen, waar ijverige jonge vrouwen van het platteland de vuile was van de studenten kwamen doen. Enkele steile, recht toe recht aan “becos” of smalle straatjes van Coimbra Alta naar de rivier herinneren ons nog aan die tijd. De kortste weg naar het water met de volle wasmanden, maar vooral de weg terug hielden de beentjes van de boerendochters vast fit.
In de stad zelf, als je de Rua Cabra das Costas op- of afloopt, komt water in de kijker. Je ziet een groot en opvallend bronzen beeld van een jonge plattelandsdame, zittend in traditionele kleding, met achteloos uitgetrokken sloffen naast de vermoeide voeten. In haar hand en op haar schoot een stenen waterkruik waarmee ze de dorstige studenten kon laven na hun nachtelijke avonturen. De arme meiden bevredigden vaak ook de andere verlangens van het jonge, intelligente en studerende jonge volk, in de hoop op een vaste relatie met één van hen en mogelijks nadien een betere toekomst. Maar meestal werden ze aan het einde van de academische cyclus van een student ook weer schaamteloos vergeten en aan hun zware lot overgelaten, ondanks alle eerdere beloftes. Tot ze bij de start van een nieuw academiejaar hun hartje door een andere student lieten veroveren en de cyclus zich herhaalde.
In een vorig artikel vertelde ik al wat over de Fonte of de waterbronnen waar de inwoners, vóór de aanleg van een watervoorzieningsnet, hun dagelijkse hoeveelheid water konden ophalen. Deze plekken waren eveneens ontmoetingsplaatsen waar de laatste nieuwtjes werden uitgewisseld. Nadien werd de tocht met volle emmers naar de hoger gelegen gebieden aangevangen.
Sommige waterbronnen waren in privé-handen, en dus betalend, andere dan weer openbaar en gratis. De Fonte Nova van Coimbra is in de annalen vernoemd naar haar locatie in het Joodse kwartier, en heette lang geleden de “Joodse fontein”.
De Romeinen die reeds v.o.t. hun territorium hadden uitgebreid over een groot deel van Europa en dus ook aanwezig waren op het Iberische schiereiland, brachten naast hun bouwkennis van huizen en mozaïekvloeren (bezoek ook eens CONIMBRIGA) ook die over watertransport mee. Niet zo half spectaculair als die van Segovia (nabij Madrid) of die van Elvas (grensstad met Spanje) is de aquaduct van Coimbra, maar toch een bezoekje waard. Te meer omdat je dan vlakbij de Botanische tuin bent, een schaduwrijke plek bij hoogzomerweer. Dit viaduct, met een resterende tiental bogen (van de oorspronkelijke twintig), getuigt nog van het ingenieus systeem waarbij bronwater van een verder afgelegen plaats kon getransporteerd worden naar de stad door een open of overdekte geul. De eerste constructie voor watertransport werd door de Romeinen gebouwd, de huidige op de resten van de oude, kreeg vorm in de 16de eeuw. Nu rijden onder de bogen van de Coimbra aquaduct dagelijks honderden auto´s en bussen.
Boven één van die doorgangen staat aan de ene kant een heilige en martelaar Sint-Sebastiaan, verlost van de pijlen die zijn hart en zijde doorboorden. Men vertelde mij dat dit door een tussenkomst kwam van enkele studenten die het leed van de nog levende maar zwaar gekwetste man niet langer konden aanzien. De schotwonden van de aan een boom gebonden man waren immers niet meteen dodelijk geweest. De andere kant toont Saint Roque, één van de zes Franse heiligen die je aanroept om te genezen van de pest.
Tot slot kan je in de Parque Verde langsheen de waterkant je picknickkleedje uitrollen in de schaduw van oude platanen. Genietend van al dat zoet en hartig gebak uit de Padaria Briosa en met een gekoeld flesje wijn erbij kan je in de fijne nevel van de waterfontein afkoeling vinden, als de wind goed staat. Het is hier goed leven in Coimbra.
Op 10 juli werden we een beetje onverwacht, nog getrakteerd op een fiks onweer. Het hing al een tijdje in de donkere lucht en tegen de late namiddag kregen we de eerste blikseminslagen te zien en een heftige luide donderslag te horen. Er kwam een speciaal gevormde mammatus-wolk te hangen boven Coimbra. Er viel ook tijdens de nacht genoeg regenwater om de plantjes, die we snel buiten op het terras hadden gezet, een douche te geven. Die zagen er ´s morgens zo fris groen uit.
Vandaag alweer een prachtig weertje en geen wolkje aan de lucht. Tot volgende maand.
Coïmbra is de moeite waard – vale a pena ! De laatste keer verraste de toeristische overrompeling. We waren met de trein gekomen vanuit Figueira da Foz. Dan is een taxi naar de beroemde bibliotheek haast noodzaak, zo steil ! Het bezoek viel tegen. Je werd in groep in 10 minuten tijd door de bibliotheek gesjast. Ik herinner me de tijd dat je er een half uur was, mèt welbespraakte gids. Het massatoerisme neemt misschien af door corona, het zou een positief bij-effect zijn. De Quinta das Lágrimas is altijd weer een nostalgische bedoening, maar hotel en restaurant zijn peperduur.