Saudades de Portugal

Afgelopen week bracht ik weer een bezoek aan het prachtige Mosteiro de Alcobaça. Romeo en Juliet, Tristan en Isolde, Lancelot en Guinevere, Cleopatra en Marcus Antonius, Napoleon en Joséphine… Allemaal bekende liefdesgeschiedenissen, al dan niet fictief. Portugal heeft er ook zo één en dan nog waargebeurd ook. Een tragisch verhaal van liefde, verraad, aristocratie en familieperikelen: maak kennis met Pedro en Inês.

In de veertiende eeuw was Portugal al een onafhankelijke monarchie, maar speelde de relatie met het naastgelegen Castilië altijd een belangrijke rol. Prinsen, prinsessen, edelmannen- en vrouwen werden aan elkaar uitgehuwelijkt, om de verhoudingen in balans te houden. Dat uithuwelijken was precies wat koning Afonso IV voor ogen had met zijn zoon Pedro. Zijn oog was gevallen op Constança, de dochter van een Castiliaans, hooggeplaatst edelman. En zo geschiede. Maar Constança bracht haar hofdame Inês de Castro mee naar Portugal en zoon Pedro was op slag verliefd op deze vrouw met de prachtige reigershals.

Hoewel Pedro trouwde met Constança, bleef zijn hart bij Inês en al spoedig gonsde het in het land van de geruchten over zijn overspeligheid. Afonso IV probeerde zijn zoon los te weken van Inês, door haar in 1344 te verbannen naar het kasteel van Albuquerque, aan de grens met Castilië. Pedro mocht haar daar niet bezoeken, maar hield toch contact met haar door brieven te schrijven.

Toen Constança het daaropvolgende jaar overleed, bij de geboorte van hun zoon Fernando, was de weg vrij.  Pedro vertelde zijn vader dat hij niet van plan was met een andere “goedgekeurde” partij te gaan trouwen. In plaats daarvan bleef Inês zijn minnares en verwekte hij vier kinderen bij haar (Afonso in 1346 die overleed bij de geboorte, Beatriz in 1347, João in 1349 en Dinis in 1354). Aanvankelijk ondernam Afonso IV geen actie, maar gaandeweg ontstond het idee dat prins Fernando gevaar liep. De kinderen van Inês zouden aanspraak maken op Fernando’s troon en hem willen vermoorden. Afonso besloot daarop dat Inês voorgoed uit de weg geruimd moest worden. Op 7 januari 1355 gaf hij drie mannen opdracht haar te vermoorden. Diogo Lopes Pacheco, Pêro Coelho en Álvaro Gonçalves zagen hun kans schoon toen Pedro uit jagen gegaan was. Ze troffen Inês buiten bij het koninklijk jachthuis en vermoorden haar.

Pedro was des duivels en verklaarde zijn vader de oorlog. Een kortstondige burgeroorlog volgde. Toen Afonso IV overleed in 1357 wilde Pedro zijn wraak. Eén moordenaar ontsnapte naar Frankrijk, maar twee anderen werden opgepakt. Hun harten werden uit hun lichamen gerukt en hun lichamen verbrand. Twee jaar later liet hij het lichaam van Inês opgraven. Hij plaatste het op de troon, kroonde haar tot koningin en dwong de aanwezige adel haar hand te kussen.

Vervolgens liet hij twee graftombes maken, rijk gedecoreerd met onder meer taferelen uit de tragische geschiedenis van de geliefden. Toen deze in 1361 klaar waren liet hij ze plaatsen in het klooster in Alcobaça. Het lichaam van Inês werd in één van de tombes geplaatst en hij liet vastleggen dat na zijn dood zijn lichaam in de andere gelegd zou worden. De tombes liet hij aan weerszijden van het transept opstellen. Zijn idee daarbij was dat op de Dag des Oordeels, als ze beide zouden ontwaken, ze rechtop zouden zitten en als eerste elkaar zouden zien. En dit is de plek waar Pedro en Inês tot op heden wachten op deze Dag des Oordeels.

Tips:

• Bezoek de prachtige graftombes in het klooster van Alcobaça
• Bezoek het klooster van Santa Clara-a-Velha in Coimbra, waar Inês de laatste jaren van haar leven woonde
• Bezoek de Fonte das Lágrimas in Coimbra, die ontstond uit de tranen van Inês toen ze werd vermoord. Haar bloed zou de stenen in het water nog altijd rood kleuren. Dit maakt overigens onderdeel van het huidige luxe hotel Quinta das Lágrimas, dus je kunt er ook slapen
• Bekijk het standbeeld van koning Pedro I in Cascais (hij gaf in 1364 Cascais stadsrechten)
• Luister naar de opera Inês de Castro van Guiseppe Persiani of van James MacMillan. Soms worden er ook toneelstukken opgevoerd rond deze tragische liefdesgeschiedenis
• Lees het boek Ines de Castro van Chris Versteylen. Als je er nog aan kunt komen…

Voor meer informatie over deze regio of Portugal in het algemeen, bezoek ook eens de website van Visit Portugal.