Saudades de Portugal

In deze vakantie-blog het ‘’waslijstje’’ van de hedendaagse Portugese wijngebieden. De regio met de meeste DOC (herkomstbenamingen) van Portugal. Oftewel de voormalige wijnregio Estremadura, die we sinds 2009 kennen als de wijnregio Lisboa. Een naamsverandering die qua locatie-aanduiding direct hout snijdt. De naam Estremadura zegt de meeste mensen zeer waarschijnlijk weinig. Het woord Dura in de naam van Estremadura is zelfs een Romeinse verwijzing naar de rivier de Douro. Dus mocht iemand de naam ontrafelen, dan zit hij of zij wellicht topografisch in de verkeerde hoek van Portugal te zoeken. De naam van de hoofdstad Lissabon is marketingtechnisch gezien aanzienlijk beter bekend bij het globale (wijn)publiek.

De wijngebieden van de regio Lisboa liggen dus grof genomen nabij de stad Lissabon. Voornamelijk in het zuidwesten vanaf de stad Lissabon. Ten zuiden ligt namelijk de wijnregio Setúbal. Vrij vertaald noem ik deze regio altijd het achterland van Lissabon, alhoewel ‘’achter’’ natuurlijk discussieerbaar is. Voordat we de ‘’moderne’’ geschiedenis van deze regio induiken, geldt ook voor deze regio dat wijnbouw een antieke aangelegenheid betreft. Ook hier werden al ver voor Christus druiven verbouwd voor de productie van wijn.

Als we verder in de tijd gaan merken we dat de vele kleine DOC gebieden van deze regio samen vallen met de rijke geschiedenis van de stad Lissabon. In de omringende omgeving van de hoofdstad ontstonden vanaf het midden van de middeleeuwen meerdere landerijen met bijbehorende buitenverblijven. Voornamelijk van adellijke en vooraanstaande families, zodat zij zich naar behoeve konden terugtrekken naar een meer landelijke omgeving. En hier was dan ook ruimte voor landelijke ambachten zoals…… juist. Het maken van wijn.

Deze wijn was voornamelijk bedoeld voor eigen gebruik en voor de welgestelde bewoners van de hoofdstad. Wijn voor de onderkant van de samenleving kwam – toen – uit andere gebieden van Portugal.

Voor het stukje structuur van de blog. Druivenrassen. Hier hoeven we deze blog weinig over uit te weiden. De witte druif Arinto vindt weliswaar zijn oorsprong in de regio Bucelas, maar deze druif hebben we al uitvoerig besproken in een eerdere blog over de witte druiven uit Portugal. Qua gebruik van druiven zijn er in de DOC’s voornamelijk autochtone druivenrassen toegestaan, met hier en daar een uitzondering van bijvoorbeeld Syrah.

Wat betreft de Vinho Regional oftewel de IGP is de lijst bijna onuitputtelijk. Hier heeft de wijnboer een ruime keuze aan bijvoorbeeld druivenrassen als Riesling, Viognier en Pinot Noir. Het mooie aan dit onuitputtelijke lijstje is dat vele van deze voornamelijk Franse druivenrassen hier al vele tientallen en soms honderden jaren staan aangeplant. Sommige rassen zijn naar mijn mening dus vergroeid met de bodem en het klimaat van deze regio en onderdeel van het terroir.

We beginnen met de DOC’s die het dichts bij de stad Lissabon liggen. Deze gebieden – groots in reputatie en klein in omvang – behoren tot de klassieke DOC’s van Portugal. Ten noorden van de stad treffen we als eerst de regio Bucelas en ten westen de regio’s Colares en Carcavelos.

Bucelas is de grootste van deze drie met een aanplant van ongeveer 142 hectare en gelegen op ongeveer 20 kilometer van de stad Lissabon. Vroeger was deze regio vele malen groter. De generieke DOC is ontstaan in 1911. De afgelopen 30 jaar is het aantal hectare nagenoeg gehalveerd. Zonde, wijngaarden hebben hier plaats moeten maken voor de oprukkende ‘’buitenwijken’’ van de stad Lissabon. De wijn is hier wit en hoofdzakelijk gemaakt van het druivenras Arinto. Wijnen met een goede zuurgraad en mineralig. Witte wijn uit Bucelas is wel een morele verplichting als wijnliefhebber geproefd te hebben, vind ik.

Carcavelos

Dit is dé dwerg van de Portugese wijngebieden. Een officiële DOC sinds 1908. Deze regio is tegenwoordig nagenoeg een stadswijngaard. De appartementencomplexen liggen nagenoeg tegen de wijngaarden aan. De regio ligt tussen Oeiras (wijk van Lissabon) en Estoril. Beschermheer van deze ‘’regio’’ is de Markies van Pombal. Deze markies is onder andere de architect van de wijnwetgeving van 1756 in de Douro. De Markies bezat ook een riant verblijf in Carcavelos waar hij een versterkte wijn in de wetgeving liet opnemen die gelijkenissen heeft met de smaak van tawny port. Door deze meneer Pombal zijn de wijngaarden hier niet opgeslokt door de stad. De ‘’regio’’ bestaat tegenwoordig uit slechts 10 hectare. Beetje rood, beetje wit en nog een beetje dessertwijn. Zeldzaam, vooral de dessertwijn is leuk om eens te proeven. Gemaakt van excentrieke druivenrassen als Galego Dourado, Boal, Ratinho en Preto Martinho. Sommige druivenrassen die we ook tegenkomen op het eiland Madeira… Maar daar later meer over.

Colaris

De meest westelijke wijngaarden van Europa. De druiven zijn hier aangeplant op een bodem van veel kalk met een beetje zand. De druifluis, die nagenoeg alle wijngaarden Europa heeft vernietigd in de tweede helft van de 19^de eeuw, heeft deze kleine regio overgeslagen. Dit omdat die kleine rakker niet gelukkig was met de bodem en het microklimaat. De aangeplante druiven krijgen hier de volle laag, over de kliffen van Colaris raast de Atlantische wind namelijk meedogenloos over de wijngaarden heen. Bescherming is dan ook vaak noodzakelijk. Andere beplanting langs de rand van de wijngaarden of ‘’muurtjes’’ van bamboe zorgen voor beschutting. Ook hier is de aanplant zeer gering, slechts 17 hectare wijngaarden liggen hier als een Gallisch dorpje tegen de oceaan. De aanplant is zowel rood als wit. De witte wijnen uit deze regio zijn mijn inziens, mits je ze te pakken krijgt, het meest de moeite waard.

Dan gaan we nu wat verder afdwalen van de stad Lissabon.

Boven Bucelas bevinden zich de regio’s Arruda (218 hectare) en Alenquer (618 hectare). Beide gebieden krijgen bescherming van de bergketen Montejunto. Hierdoor blijft de regen vanuit de Atlantische Oceaan buiten de deur. In Alenquer vinden we o.a. het grote wijnbedrijf Casa Santos Lima met een productie van maar liefst 20.000.000 flessen per jaar, maar ook kleine wijnbedrijven zoals Quinta de Pancas en Quinta do Pinto zijn hier gelegen. In deze regio worden veel wijnen geproduceerd voor de mondiale wijndrinker. Klimaat en bodem, in combinatie met gebruik van autochtone en mondiale druivenrassen pieken hier (voornamelijk in het rood) in een uitzonderlijke prijs kwaliteitverhouding.

Ten westen van Alenquer komen we in de regio Torres Vedras. Ingeklemd tussen de Montejunto en de Atlantische Oceaan. In deze jonge DOC werd vroeger voornamelijk bulkwijn gemaakt. Dit is op aanplant de grootste regio met 873 hectare aan wijnstokken. Tegenwoordig strijken hier moderne wijnhuizen neer die uitstekende wijnen maken. Een voorbeeld hiervan is het wijnbedrijf AdegaMãe.

De ‘’wijnregio’’ Lourinhã met een aanplant van 50 hectare ligt ten noorden van Torres Vedras met steden als Peniche. Deze regio kreeg in 1992 zijn DOC status, niet voor wijn, maar voor brandy. Samen met Cognac en Armagnac is Lourinhã de enige erkende herkomstbenaming voor brandy in Europa.

De stad Óbidos kennen de meeste Portugalliefhebbers van de ommuurde stad met blauw witte huisjes en de lokale kersenlikeur Ginja. In deze regio neemt het wijnbouw areaal de afgelopen decennia toe. Kleinere wijnbedrijven als Quinta Do Sanguinhal maken hier klassieke wijnen. Ook een coöperatie als Adega Cooperativa do Cadaval doet een goede duit in het zakje. Ik heb hier ooit een witte wijn gescoord van Chardonnay en Arinto voor nog geen 2 euro. Was prima te doen.

De laatste en grootste regio is de Encostas d’ Aire. Ondanks de grote is slechts 63 hectare aangeplant met wijn. Hier worden de afgelopen jaren leuke wijnen gemaakt. Kleinschalig. En je komt hier ook het blauwe druivenras Baga tegen die spannende wijnen oplevert.

Bij elkaar is de regio Lisboa een heel interessant gebied, voor de zoeker van klassieke niche wijnen tot de mondiale liefhebber van goede commerciële wijnen. Een regio met diverse bodemstructuren van graniet, kalk en zand en een potpourri aan druivenrassen. Nu al mooi, en de komende jaren nog mooier.

Ik pak weer een kwast en hamer in de hand om verder te klussen in mijn nieuwe winkel. De zomer is nog lang en laten we hopen dat de zon zich nog laat zien. De winkel wordt in ieder geval een juweeltje!

Fijne vakantie iedereen en tot de volgende.

Remmer is eigenaar van het Woerdens Wijnhuis en werkzaam geweest in de Portugese wijnwereld. Verder verzorgt hij wijnproeverijen, cursussen en wijnevenementen als de WIJNHall.