Wie zijn de grote Portugese dichters? Fernando Pessoa is een naam die wereldwijd bekend is. Minder mensen kennen waarschijnlijk Florbela Espanca, een markante dichteres uit het begin van de vorige eeuw. Ze maakte naam met gepassioneerde poëzie, met een vleug vroeg feminisme. Heel anders dan Pessoa, al herkende die toch iets in haar. Na haar dood -ze werd slechts 36 jaarnoemde hij haar een verwante ziel.
Florbela Espanca (voluit Flor Bela d´Alma da Conceição Espanca) werd in 1894 geboren in Vila Viçosa, een stadje in de Alentejo, ten oosten van Evora. Haar vader was de zakenman en fotograaf Joao Espanca, haar moeder Antonia Lobo was bij hem hulp in de huishouding. Ze werd opgenomen in het gezin van de zakenman wiens eigen vrouw geen kinderen kon krijgen.
De kleine Florbela was een bijzonder kind. Acht jaar oud was ze toen ze haar eerste gedicht schreef: A Vida en a Morte. Kort nadat haar moeder jong overleed -ze werd slechts 29- ging ze als een van de eerste meisjes naar het Liceu André de Gouveia in Evora, waar ze net voor het eindexamen vertrok. Op haar negentiende trouwde ze met haar klasgenoot Alberto Moutinho en verhuisden ze naar Redondo, waar ze allebei als onderwijzers gingen werken. Florbela gaf er Franse en Engelse les plus aardrijkskunde en geschiedenis. Een paar jaar later maakte ze de middelbare school in Evora alsnog af en ging ze rechten studeren in LIssabon, als een van de eerste jonge vrouwen.
Vanaf daar ging het echter bergafwaarts met Florbela. Ze kreeg in 1919, haar eerste universiteitsjaar, een miskraam, vertrok naar de Algarve om er bovenop te komen, waarna een tweede miskraam volgde en ze de eerste tekenen van mentale inzinking vertoonde. Het was ook het jaar waarin haar dichtbundel Livro de Magoas -Het Boek van Zorgen- het licht zag. Twee jaar later liep haar huwelijk spaak, een jaar later trouwde ze opnieuw, had opnieuw een miskraam en zag ook haar nieuwe echtgenoot weer vertrekken.
,_Oeiras_(14666283946).jpg)
Alle sores leverde wel een nieuwe bundel op: Livro de Soror Saudade – Het Boek van Zuster Saudade. In 1925 huwde ze nog eens -nu met Mario Lage, een arts die haar jaren had behandeld. Het was in die tijd dat ze de hand legde aan wat haar laatste dichtbundel zou zijn: Charneca em Flor – Heide in Bloei. Ze schreef toen ook het spraakmakende sonnet Amar -Liefhebben- waarin ze meldde dat ze als vrouw geen tevredenheid kon vinden in een monogame relatie. Het was zeer ongebruikelijk voor het katholieke Portugal in die tijd.
Florbela Espanca kwam op tragische wijze aan haar einde. Nadat haar broer was omgekomen bij een vliegtuigongeluk kreeg ze bovenop haar depressies ook nog last van longoedeem. Op 8 december 1930 -haar verjaardag- overleed ze aan een overdosis kalmeringsmiddelen, 36 jaar jong. Ze hield tegen het einde een dagboek bij -een van haar laatste verhalen was As Mascaras do Destino -De Maskers van het Lot.
Portugal is de vrijgevochten dichteres nooit vergeten. Haar bekendste bundels werden tientallen malen herdrukt, in diverse landen verschenen vertalingen. Tien jaar geleden wijdde de RTP nog een driedelige serie aan haar leven en werk: Perdidamente Florbela. Hopeloos Florbela.
Copyright hoofdfoto: WikiMedia
Hans Moleman is al jaren een trouwe passant in Lagos en omstreken. Eerder was hij correspondent voor de Volkskrant en De Morgen in Afrika en China, waar hij van Luanda via Johannesburg en Maputo tot Macao menige Portugese link tegen het lijf liep.
