Het Forte de Nossa Senhora da Graça vind je in Elvas, in de Alentejo. Het is het grootste gebastioneerde fort ter wereld. De gehele ommuring is stervormig en behoort tot de best bewaarde stadswallen van Europa. Het is altijd een belangrijke plek geweest door de speciale ligging hoog op de heuvel (Monte da Graça), op één kilometer ten noorden van het centrum van Elvas.
Garnizoensgrensstad Elvas en haar vestingwerken werden op 30 juni 2012 geclassificeerd als UNESCO-werelderfgoed. Dit fort staat ook wel bekend als Forte Conde de Lippe. Vooral van bovenaf zie je goed hoe ingenieus dit bouwwerk eigenlijk is! Helaas beschik ik niet over een drone, dus moeten we het even met een foto van de maquette doen…
De strategische heuvel (waar ooit een hermitage gewijd aan Nossa Senhora da Graça stond) speelde in de loop der jaren een sleutelrol in oorlogen met Spanje. Het werd door de Spanjaarden gebruikt als artilleriepunt om de belegerde stad Elvas (in 1650 & 1760) aan te vallen. In navolging hierop gaf Dom José I opdracht tot de bouw van dit krachtige versterkte bastion, een meesterwerk van militaire architectuur, dat de volgende aanvallen in de vroege jaren 1800 overleefde.
In 2014 was het fort bijna vergaan tot een ruine… Eeuwig zonde natuurlijk! Dus werd het ter restauratie overgedragen aan de gemeente van Elvas, met als doel het fort om te vormen tot een functioneel museum. Eind 2015 werd, na elf maanden, de volledige renovatie afgerond en werden de deuren wederom geopend voor het publiek. Je hebt vanaf hier een geweldig uitzicht over Elvas (het ligt een kilometer ten noorden van het plaatsje) en de omgeving.
Het fort beschikt over verschillende verdedigingslinies. Wat het des te moeilijker maakte om te veroveren. Het Forte de Nossa Senhora da Graça blijft tot op de dag van vandaag ongeslagen door vijandelijke acties. Een hele prestatie! En toch raakte het vervolgens (door de jaren heen) langzaamaan in verval. Het diende in een later stadium (tot 1974) als politieke gevangenis. De impact en overblijfselen hiervan zijn nog steeds terug te zien in bepaalde voor/door gevangenen gebruikte delen. Ook was er een militair ziekenhuis gevestigd in een deel van het gebouw.
Het hoofdgedeelte van het fort heeft een vierkante plattegrond, 145 meter lang aan elke kant, met vier bolle bolwerken: Santo Amaro (ZW), Malefa (NW), Badajoz of Estação (NO) en Cidade (ZO). Ter bescherming zijn er vier ravelijnen; Salvas is de ravelijn die de binnenpoort van het fort beschermt. Let vooral op de opvallende hoofdingang, de “Porta do Dragão” (Drakenpoort), compleet met gebeeldhouwde stenen draak boven de gang. Op de derde verdieping is een terras (met verschillende verdedigingselementen) waarop het huis van de gouverneur staat, bestaande uit nog eens twee verdiepingen en een terras dat de koepel van de hoofdruimte op de onderliggende verdieping omringt.
Percurso do Caminho Coberto
Via deze route, van ongeveer 1700 meter lang, ontdek je de hele omtrek van het fort. Je loopt hierbij boven over de muren. Het belangrijkste doel was de circulatie van de verdedigers, zo konden ze zich makkelijk verplaatsen en het werd beschermd door een borstwering die het bedekt (coberto) en het zijn naam geeft.
Gedurende de hele route valt het op dat de officiersmessen gescheiden worden door hellingen, dit was om het de aanvallers moeilijker te maken. De route heeft verschillende wachtposten, schietgaten, kleine wapenkamers en bunkers en het is ook mogelijk om via verschillende punten naar de hoofdgracht/-greppel en de schietgalerij beneden af te dalen.
In 2014 werd het onderdeel van het netwerk van Turismo Militar, dat historische routes presenteert gebaseerd op Portugese helden. Kaartjes kosten €5,- en voor een rondleiding met gids betaal je €8,- (bel van tevoren even om te checken of er een Engelstalige gids beschikbaar is).
Openingstijden:
Dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
Gesloten op maandag.
Vind je dit soort plekken interessant om te bezoeken? Dan raad ik aan het met een gids te doen. De dikwandige gangen zijn een soort venster naar het verleden. Ik bezocht het één keer zonder en één keer met gids. Je krijgt zoveel meer informatie en begrip voor het bouwwerk als je je rond laat leiden. Na de rondleiding met gids kun je dan op eigen houtje en in je eigen tempo het terrein nog verder verkennen. Je bent er zo een hele ochtend zoet mee! Aansluitend lunchten wij heerlijk bij SL Hotel Santa Luzia.
Voor meer informatie over deze regio of Portugal in het algemeen, bezoek ook eens de website van Visit Portugal.
