Saudades de Portugal

Vorige week liet ik je het verhaal lezen van Heleen die een bezoek bracht aan het Parque Natural do Alvão. Deze week heb ik opnieuw een interessante bijdrage voor je van een Portugal liefhebber. Annemieke van Roekel is een geowetenschapsjournalist. Onlangs bezocht zij het westen van de Algarve om onderzoek te doen naar de sporen van dinosauriërs. Een onderwerp waar ik je nóóit gedegen over zou kunnen bijpraten, dus ben ik heel blij dat ze voor Saudades de Portugal verslag wilde doen van haar reis. Ga mee in het spoor van de dinosauriërs!

Weinig mensen weten waarschijnlijk dat er in Portugal pootafdrukken van dinosauriërs te vinden zijn. Deze imposante dieren bevolkten de Aarde tot 66 miljoen jaar geleden, toen een meteoriet neerkwam in Nieuw-Mexico. Vele planten- en diersoorten stierven uit, zowel op land als op zee, waaronder de dinosauriërs. In Portugal zijn maar liefst meer dan twintig locaties bekend met pootafdrukken van dino’s. De meeste loopsporen liggen niet ver van de kust. Soms zijn ze alleen van veraf te zien, zoals bij Cabo Espichel, ten westen van Sesimbra. Maar soms kun je er gewoon overheen lopen, zoals op Praia de Salema, in de West-Algarve (Vila do Bispo).

Op een groot blok van kalksteen dat op het strand ligt, bij een houten trap, zijn op Praia da Salema duidelijke pootafdrukken van Iguanodon te zien. Dit was een plantenetende dinosoort die 125 miljoen jaar geleden leefde en op zijn twee achterpoten liep. Aan de afdruk met drie tenen is goed te zien dat hij geen klauwen had (vleesetende dino’s hadden wel klauwen).

De pootafdruk is ongeveer 40 bij 40 cm. Dino-kenners leiden daaruit af dat de heuphoogte van dit dier meer dan twee meter moet zijn geweest! Toen ik een half jaar geleden in Salema was, speciaal om de dinotracks te zoeken, telde ik acht hele duidelijke afdrukken. Onder het zand liggen er nog eens vijf, maar tenen kun je er niet meer in herkennen. Door de inwerking van het zeewater, zijn de afdrukken cirkelvormig uitgesleten.

Foto’s: Vuurberg/Annemieke van Roekel

Het is een speciaal moment voor Portugal wanneer deze Iguanodon 125 miljoen jaar geleden in de kalkmodder rondbanjert. Hij loopt namelijk langs de kust van een nieuwe oceaan: de Atlantische Oceaan! Portugal lag vóór die tijd namelijk ver landinwaarts, op het oercontinent Pangea.

Het is misschien moeilijk om je dit voor te stellen, maar ooit zat het Amerikaanse continent vast aan Europa en Afrika. Al eerder waren Zuid-Amerika en Afrika los gekomen van Noord-Amerika, maar in de periode dat deze dino leefde, braken ook bij het huidige Portugal de continenten verder van elkaar los, en dreef Noord-Amerika verder in westelijke richting.

Dat gebeurde allemaal tijdens de geologische perioden Jura en Krijt, toen er veel dinosauriërs leefden. In Portugal vinden we de pootafdrukken daarom altijd in afzettingen uit Jura en Krijt. Ook loopsporen noemen we fossielen, omdat ze iets laten zien van de activiteit van het prehistorische dier (icnofósseis in het Portugees, oftewel ‘ichnofossielen’).

De tracks van Iguanodon op Praia da Salema waren de eerste dinosporen die in de Algarve werden gevonden. Dat was ruim twintig jaar geleden. Op het oostelijk deel van het strand zijn ook nog afdrukken van vleesetenende dino’s gevonden: zeven in totaal, kleiner (23 cm in doorsnee) en meer geërodeerd. Helaas heb ik ze niet kunnen vinden. 1,5 km ten westen van Salema, bij Praia da Fóia do Carro, liggen spoorfossielen uit het Krijt, maar ook uit de Jura, nog ouder dus. Die zijn afkomstig van sauropoden, viervoetige planteneters, de grootste dino’s die ooit hebben bestaan. Ze lijken op de loopsporen in de cliffs bij Cabo Espichel: Pedra da Mua, waar een kudde sauropoden, met volwassen dieren en hun jongen, vele sporen heeft achtergelaten.

Pootafdrukken van sauropoden zijn ook gevonden in een oude kalk-steengroeve – Pedreira do Galinha – in het Parque Natural de Serra d’Aire e Candeeiros, 10 km van het bekende bedevaartsoord Fátima en 120 km ten noorden van Lissabon. Op een oppervlakte van 60.000 m2 liggen hier honderden 175 miljoen jaar oude afdrukken en meerdere (diepe) loopsporen van deze kolossale plantenetende viervoeters. Een goed geconserveerd loopspoor van 147 meter is één van de langste sauropod trackways ter wereld.

Pedreira do Galinha is een van de weinige dinotracks in Portugal waar de dinotracks goed toegankelijk zijn gemaakt voor bezoekers. Precies twintig jaar geleden werden vijf track sites (alle aan de Westkust) tot nationaal monument verklaard. De Portugezen zijn van mening dat geotoerisme in hun land een grote potentie heeft die nog onvoldoende is benut en zou kunnen bijdragen aan meer bewustzijn van natuurlijk erfgoed.

Wil je meer lezen van Annemieke van Roekel? Op haar website De Vuurberg vind je meer! Het andere artikel wat ze schreef op Saudades de Portugal over dinosaurus sporen vind je hier.