Maria Keil was een Portugese beeldend kunstenaar die enorm veel werk heeft gemaakt, met name een groot aantal tegelpanelen in de stad Lissabon. Ze behoort tot de 2de generatie Portugese modernistische schilders en produceerde een enorm gevarieerd portfolio met als uitgangspunt vaak een geometrisch, vereenvoudigd universum. Ze speelde een cruciale rol bij de evolutie van hedendaagse tegels in Portugal.
Maria Pires da Silva werd op 9 augustus 1914 geboren in Silves. Bijna 100 jaar later stierf ze op 10 juni 2012 in Lissabon. Ze is een grote naam in de geschiedenis van grafische illustratie in Portugal. Ze volgde de schildercursus aan de School of Fine Arts in Lissabon, waar ze een leerling was van Veloso Salgado. Haar artistieke vaardigheden worden vanaf het begin gekenmerkt door een diversiteit aan technieken en expressiemiddelen. Gedurende haar hele leven zal ze zich bezighouden met een groot aantal gebieden, waaronder schilderen en tekenen, illustratie, grafische kunsten, grafiek, tegels, wandtapijten, meubels, decoratie, scenografie en kostuumontwerp.
In 1933 trouwde ze met architect Francisco Keil do Amaral, ontwerper van het Portugese paviljoen op de internationale tentoonstelling van Parijs in 1937. Ze exposeert voor het eerst individueel in 1939. Aangezien er geen kunstgalerijen zijn, vindt de tentoonstelling plaats in Galeria Larbom, een meubelwinkel in Lissabon. In 1940 ontwierp ze decors en kostuums voor het ballet Lenda das Amendoeiras, gepresenteerd tijdens de debuutshow van de ‘Companhia de bailado Verde Gaio’.
Net als verschillende gerenommeerde ontwerpers en kunstenaars uit de artistieke scene van die periode, werkte ze in de jaren veertig samen met Estúdio Técnico de Publicidade, een van de grootste Portugese reclamebureaus.
Tussen 1946 en 1956 neemt ze regelmatig deel aan de Algemene Exposities van Beeldende Kunsten in Lissabon. Ze hield een individuele tentoonstelling in 1945 en opnieuw in 1955. Die laatste was een historische tentoonstelling, aangezien het een baanbrekende innovatie markeert op het gebied van meubels en vooral tegels (azulejos). Met deze tentoonstelling belichtte ze het ontwerpen van meubels voor huiselijke interieurs en commerciële ruimtes, waaraan ze zich vanaf het begin van de jaren 1940 tot het midden van het volgende decennium wijdde.
Er volgt een lange pauze waarin ze zich wijdt aan een veelheid aan activiteiten, om pas vanaf 1983 weer individueel te gaan exposeren. Maria Keil is super veelzijdig en schreef en illustreerde drie boeken voor kinderen en twee voor volwassenen. Ook illustreerde ze een veertigtal werken voor anderen.
Haar keuze voor tegels is te danken aan de steun van de nieuwe generatie architecten, waaronder haar man, maar ook aan bepaalde persoonlijke drijfveren: “Na de tweede tentoonstelling kwam ik tot de conclusie dat het niet de moeite waard was om door te gaan met schilderen, de wereld zit vol goede schilderkunst. Architectuur is een heel serieuze zaak, ik vond het nuttiger om dingen voor de architectuur te doen.”
Een ander opvallend aspect van haar werk en waarin ze zich het meest onderscheidde was de azulejo, waarmee ze begin jaren vijftig begon te werken. Maria Keil wordt een van de belangrijkste figuren van de moderne renovatie in dit gebied. Van haar enorme productie is tegelpaneel “O mar” (foto boven het artikel) uit 1958-1959, aan de Avenida Infante Santo in Lissabon een goed voorbeeld. Met een uitgesproken blauw en groen als boventoon, schept dit werk figuratieve toespelingen (het beeld van de visser met zijn zoon, boten, schelpen). De decoratieve insteek van het hele paneel wordt gedomineerd door geometrische patronen.
Daarnaast maakte ze tussen 1957 en 1972 tegelpanelen voor de metrostations in de hoofdstad. Keil do Amaral, de architect die eind jaren vijftig de metro ontwierp, was ontzet dat er geen geld was begroot om de sombere cementmuren te bedekken. Zijn vrouw stelde het gebruik van goedkope tegels voor en bood aan om ze gratis te ontwerpen.
Maria Keil was derhalve de ontwerper/maker van de panelen voor alle 20 oorspronkelijke stations (behalve Avenida). Met innovatieve grafische, geometrische en abstracte composities waarvan de subtiele variaties in kleuren en patronen een dialoog aangaan met de omringende architectuur. Deze openbare kunstwerken waren van ongekende omvang en leverden een beslissende bijdrage aan de heropleving, renovatie en herwaardering van tegelwerk in Portugal.
Vanaf 1977 werden enkele van deze panelen helaas (geheel of gedeeltelijk) verwoest door de uitbreiding van meerder stations. Maar je komt vandaag de dag nog steeds werken van haar tegen in 14 verschillende metrostations in Lissabon! Vanaf 1950 tot 2009 produceerde Maria Keil tientallen tegelpanelen, altijd in samenwerking met Viúva Lamego.
Maria Keil voerde tal van opdrachten uit voor overheidsinstanties en werkte mee aan de promotie van toerisme – van het ontwerp van toeristengidsen tot het interieurontwerp van herbergen – en aan de museale productie van Portugese paviljoens die deelnemen aan internationale tentoonstellingen en beurzen.
In 1978 neemt ze deel aan de reizende tentoonstelling ‘5 Centuries of Tiles in Portugal’ en vanaf die datum maakt haar werk deel uit van de belangrijkste tentoonstellingen (in Portugal en in het buitenland) gewijd aan azulejos in Portugal. In 1989 organiseerde het Museu Nacional do Azulejo een uitgebreide tentoonstelling over dit facet van haar werk. Onderstaand werk van haar kun je hier nog steeds bewonderen.
In 2013 organiseerde het Museum van het Presidentschap van de Republiek, in het Cascais Citadel Palace, in samenwerking met het stadhuis van Cascais, de tentoonstelling On purpose – Maria Keil, artistiek werk, met een uitgebreid overzicht van haar werken. In het Gulbenkian zijn verschillende schilderijen van haar te bekijken.
Metrostations: Wikimedia
Heel mooi en uitvoerig artikel. Merci
Maria Keil was de vrouw van architect Francisco Keil do Amaral. Hij bezocht Nederland in de jaren ’40 en schreef er een boekje over. Bewonderaar van Nederlandse architecten Dudok en Berlage… Misschien dat ik er nog eens een blog over schrijf op http://www.architouralgarve.com
Interessant artikel, dank!