Portugal is een land van poëten, niet geheel onverwacht van een volk die graag naar fado luistert en emotioneel lijdt aan “saudades”. Precies, poëzie zit in de ziel van de Portugezen en sommige hebben er hun beroep van gemaakt.
Vertaalde poëzie in het Nederlands is vooral te vinden voor het werk van Fernando Pessoa. In het Engels zijn er diverse vertaalde gedichten van verschillende auteurs, een gedeelte hiervan is te vinden op Poetry International, dit is een groot festival in Rotterdam toegewijde aan Poëzie. Met een beetje geluk zijn er ook Portugese auteurs aanwezig op het festival, een van mijn hedendaagse favorieten Margarida Vale de Gato is in 2017 geweest.
En met een vrouw wil ik ook beginnen, Florbela ofwel Flor Bela d’Alma de Conceição Espanca. Haar naam betekent, mooi bloem van de ziel van de conceptie. Deze vrouw was in alles vreemd, uitmuntend en fascinerend. Haar privéleven was zeer sensationeel, vol drama en courage. Haar inspiratie lag dicht bij haar gevoelens en haar geliefden. Haar leven is in Portugal verfilmd.
Florbela heeft op diverse plekken in Portugal gewoond en voor haar fans is een literaire reis een mooie reden om de stadjes van Vila Viçosa (Alentejo) en Matosinhos (vlakbij Porto) te bezoeken. Er is een publicatie in het Portugees met de route en haar werk. Ik ben zelf nooit in haar geboorteplaats, Vila Viçosa geweest en dat betreur ik wel. Dit is een plaatsje in Alentejo, een dunbevolkt gebied maar met veel schoonheid. Vila Viçosa was vroeger de jachtplaats van de koning tot het eind van de monarchie in 1910 en daarom is er daar een groot paleis, de Paço Ducal. Je kunt het gebouw en het museum bezoeken. Daarnaast is er ook een middeleeuws kasteel en een klooster (Pousada) waar je kunt overnachten.
Behalve het portaal van Poetry Internacional zijn er gedichten in het Portugees te vinden en in het Nederlands op de website van Zuca Magazine. Dit is een online blog over de Portugese taal, geschreven door Harrie Lemmens, met foto’s van Ana Carvalho. Zij doen fantastisch werk om de Portugese cultuur en taal te promoten. Harrie Lemmens heeft op zijn naam diverse boeken en veel vertalingen inclusief gedichten van Florbela Espanca.
Haar poëzie is een bron van inspiratie voor andere artiesten, de bekende fado zangeres Mariza heeft voor één van haar albums teksten uit de gedichten van Florbela gebruikt.
Van alle boeken van Florbela is Charneca em Flor de meeste bekend, het meesterwerk volgens deskundige. Ik heb één van die gedichten geprobeerd te vertalen:
Heide in bloei (eigen vertaling)
vult mijn borst met een magische spreuk
rinkelen van pijnlijke dingen
onder de verbrande heide komen rozen uit
in mijn ogen de tranen die ik uitwis
In mij? Ik hoor stille dingen
ik fluister mezelf mysterieuze woorden
die mijn wezen verstoren als een liefkozing
Ik do mijn lijkwade af, mijn cape
en, ik ben niet langer, liefje, zus, saudade
in mijn mond heb ik de smaak van zon, het fruit, de honing
Ik ben de ruige heide die in bloei staat
Elsa Valente is geboren in Lissabon en al 20 jaar woonachtig in Nederland. Ze werkt in een academische bibliotheek en daarnaast geeft ze privélessen in de Portugese taal. In haar vrije tijd leest ze veel boeken, uiteraard ook in haar moedertaal.
