Weinig dranken in de wereld die zo tot de verbeelding spreken als Port. Althans, dat is mijn bescheiden mening. Want deze rijke drank heeft het allemaal; een roerige geschiedenis, een hemels smaakpallet, een subliem landschap en standvastige tradities.
En daarom is er ook heel veel over deze drank te schrijven. De geschiedenis en het ontstaan van de regio, de tradities van de regio, de druivenrassen, de verschillende soorten port, de verschillende smaken van port, de verschillende porthuizen, het maakproces van port…. Enfin. Je zou er een boek over kunnen schrijven, misschien dat ik dat ooit nog eens doe.
Het feit is dat, indien we dit product echt willen begrijpen, we meer nodig hebben dan één enkele blog. De komende maanden staan derhalve in het teken van port. Om de hoeveelheid en complexiteit van het product Port te bekrachtigen wil ik deze blog aandacht besteden aan één van de aspecten van Port, die relatief weinig aandacht geniet.
Het ‘’Grand Cru’’ systeem van de Douro vallei. Jazeker, een ‘’Grand Cru’’ systeem in de Douro vallei. Waar we in bijvoorbeeld Frankrijk meer bekend zijn met labels en etiket-termen als Grand cru en Premier cru, en dat deze termen staan voor een bepaalde herkomst en regeltjes omtrent opbrengst en toegestane druivenrassen, hebben de meeste van ons geen idee van het bestaan van een dergelijk systeem in de Douro vallei. En toch bestaat er wel degelijk een dergelijk systeem in de Douro Vallei; een systeem dat ook nog eens vele malen complexer is dan vele andere soortgelijke herkomstbenamingen. Dus, zo lijkt mij, de moeite waard om eens met jullie in te duiken.
Het grootste rots-wijngebied van de wereld, de Douro, kent een geschiedenis die vele honderden jaren terug gaat. In de loop van deze lange geschiedenis zijn er meerdere regels ontstaan en hebben meerdere ‘’hoogwaardigheidsbekleders’’ hun visie uitgerold over deze vallei. Het verhaal van de échte herkomstbenaming van de Douro en Port ontstaat tijdens de Tweede Wereldoorlog. Terwijl de bommen vallen in de wereld, wordt er in deze vredige en afgelegen regio nagedacht over welke aspecten de Douro regio uniek maken. En hoe de verschillende ’terroirs’ en specifieke eigenschappen in kaart gebracht kunnen worden.
De architect van deze wetgeving was een portboer en schrijver van meerder boeken over deze regio genaamd: Álvaro Moreira da Fonseca. Deze landbouwkundige had wijngaarden in de vallei en was zeer toegewijd om deze regio in al zijn diversiteit te documenteren. In 1947 nam het IVP (huidige IVPD) het uitgedachte systeem van Moreira de Fonseca over en rolde hiermee de huidige regelgeving van de Douro vallei uit. Door de jaren heen zijn er slechts enkele kleine wijzigingen geweest in het uitgewerkte gedachtegoed van Moreira de Fonseca.
Maar wat heeft deze beste meneer dan precies uitgedacht? Moreira ging uit van een dubbel principe waarbij elke wijngaard/perceel in een vaste tabel een bepaald aantal punten kan behalen. Deze punten zijn dan toepasbaar in een andere tabel die variabel kan zijn in zijn uitkomsten. Dus…
In de praktijk gaat dat als volgt; elke perceel/wijngaard in de Douro – en dat zijn er meer dan 100.000! – maakt kans op het behalen van een aantal punten. Deze punten worden toegekend op 12 verschillende onderdelen. Deze onderdelen rechtvaardigen elk een bepaalde hoeveelheid punten waarbij sommige onderdelen aanzienlijk meer punten opleveren dan andere onderdelen. Dit puntensysteem noemt men het Cadastro, als in het kadaster in Nederland.
Allereerst is de locatie, als in de plaats waar de wijngaard ligt, heel erg belangrijk. Hier vallen flinke punten te behalen. Onderverdeeld in 5 verschillende secties. De meeste punten zijn te behalen in het hart van de portregio; de Cima Corgo. Rondom de stad Pinhão (sectie 4) is het lekker harken qua punten. Hier zijn 600 punten te behalen. Dit terwijl een op het oog prachtige gelegen wijngaard in de Baixo Corgo nooit meer dan 60 puntjes kan scoren. Oneerlijk? Misschien wel, maar het klimaat is toch wel wezenlijk anders in de verschillende gebieden.
Volgende punt: De hoogte van de wijngaard. Wijngaarden die te hoog liggen vallen buiten de boot. Hier zijn zelfs minpunten te ‘’behalen’’. Tot 150 meter boven zeeniveau kan je hier tot 240 punten scoren.
Dan de opbrengst per hectare. In principe is er een maximale opbrengst per hectare toegestaan, waar de meeste boeren zich aan houden, van 55 hectoliter per hectare. Bij de opbrengsten zijn ook minpunten te behalen.
De bodem. Elke wijnliefhebber weet, de bodem, die is belangrijk. Dat is in de Douro Vallei niet anders. Leisteen, oftewel Schist, is heilig en geeft logischerwijs de nodige punten. Hier zijn 100 punten te behalen, bij andere bodemsoorten scoor je minpunten.
Snoeitechniek, hoe hoog laat je bijvoorbeeld jouw wijnstokken groeien? Te hoog is niet goed, te laag ook niet. Wederom wel of geen punten. Diversiteit van druivenrassen. Hier gaat het om de druivenrassen die worden aanbevolen door het IVDP. Voor een zeer goede diversiteit van druivenrassen zijn 150 pluspunten mogelijk, bij een erbarmelijke diversiteit van slechte druivenrassen is het mogelijk om 300 minpunten mee naar huis te nemen.
Ook de leeftijd van de druivenrassen, de beschutting van de wijngaard en de aanplant intensiteit kunnen elk een aantal punten opleveren.
De laatste 3 onderdelen zijn de hellingshoek van de wijngaard, de zon-exposie (zuidelijke gelegen wijngaarden scoren uiteraard lekker) en de textuur van de bodem. Dit betreft meer de toplaag van de wijngaard.
Bij het optellen van alle bovenstaande onderdelen zijn er een maximaal 2.031 punten te behalen. Scoor je boven de 1.200 punten dan beland je in de hoogste categorie met classificatie A. Daarna volgen, met een daling van telkens 200 punten, classificaties B t/m I.
Maar wat kan je dan met die classificatie? Groot op je etiket zetten?… Dat zou kunnen, maar de uitkomst van het cadastro is voornamelijk belangrijk voor het benefício.
Het uitvoerende orgaan van het benefício is tevens het IVDP. In het benefício wordt elk jaar bepaald hoeveel port er van elke perceel geproduceerd mag worden. De criteria voor bepaling van deze hoeveelheid lijkt veel op die van de Champagne streek. Voorraden, verkoop van vorige jaren en algemene opbrengst spelen hierbij een rol.
De hoeveelheid port en wijn die zijn toegestaan worden berekend in ‘pipas’, vatinhoud van 550 liter. Als voorbeeld: in 2017 mocht een A geclassificeerde wijngaard 2.170 liter port per hectare produceren terwijl een classificatie F wijngaard slechts 673 liter port per hectare mocht produceren. Bezit je een wijngaard in de G, H of I classificatie, dan mocht je helemaal geen port produceren in 2017.
Omdat de Douro vallei vooral bestaat uit kleine zelfstandige boeren heeft deze classificatie natuurlijk invloed op de prijs. Dat zou officieel niet mogen, maar is natuurlijk wel een uitwerking van dit systeem. De regulerende factor van een dergelijke systeem waarborgt natuurlijk een enigszins gezonde markt voor de productie van port. De andere kant van de medaille is dat dergelijke reguleringen een ongelijk speelveld creëren met wellicht nadelige gevolgen. Toch denk ik dat het systeem van het cadastro in combinatie met het benefício goed zijn voor de hele keten van de portproductie en handel.
Nu zijn jullie in ieder geval ook op de hoogte hoe dit in zijn werk gaat. Port, een prachtige product en de moeite waard om eens diep in te duiken (letterlijk en figuurlijk). Tot de volgende blog!
Remmer is eigenaar van het Woerdens Wijnhuis en werkzaam geweest in de Portugese wijnwereld. Verder verzorgt hij wijnproeverijen, cursussen en wijnevenementen als de WIJNHall.
