Ik had vorig jaar al een reservering voor deze tentoonstelling maar toen kwam er een lockdown. Het gebeurt niet vaak dat het werk van een Portugese in Nederland wordt geëxposeerd. De laatste keer was Joana Vasconcelos in De Kunsthal. Deze keer is er Paula Rego. Haar schilderijen zijn niet precies de kunst die iemand koopt voor aan de muur. Haar kunst is niet vrolijk, haar kunst is betwist; provocerende, schreeuwende beelden vol symboliek en verbijstering.
En daar is kunst ook voor, om de maatschappij bloot te leggen. Paula Rego heeft sinds begin haar carrière een speciale plaats gegeven aan de vrouw in de maatschappij; de Portugese vrouwen die alle rollen hebben vervuld en niet worden gewaardeerd. Paula Rego laat zich vaak inspireren door de literaire fictie, door de fantasie van verhalen en vooral waar meisjes voorkomen, Alice, Sneeuwwitje of het meisje die haar moeder bewondert en nadoet.
Een bron van inspiratie voor haar werk was de favoriete schrijver van haar vader, Eça de Queiroz, de schrijver over wie ik toevallig eerder schreef. De satirische stijl van Eça de Queiroz kan zij heel goed vertalen naar de schilderkunst. Zij heeft twee series gemaakt, een van het boek De Relikwie en de ander van het boek Het vergrijp van pater Amaro. De laatste serie is op deze tentoonstelling aanwezig. In een schilderij is er een meisje onder het bed van pater Amaro, zijn geheime relaties. In het midden staat, O Anjo (De Engel), het favoriete werk van Paula Rego zelf. Deze Engel is een portret van de Portugese vrouw, met een zwaard in één hand, symbool van strijd en wraak en in de andere hand een spons, symbool van vergeving. Sinds kort behoort dit schilderij tot de collectie van het museum Gulbenkian in Lissabon.
In deze afbeelding heeft Paula Rego zichzelf in haar atelier geschilderd. In beeld komt haar vertrouwde musa, vriendin, model en ook babysitter van haar kinderen, Lila Nunes. Paula Rego brengt altijd de symbolen en de bizarre figuren in haar verhalen terug en daarom zijn ze ook in haar atelier aanwezig. Haar atelier bevindt zich in London waar zij afwisselend (met Portugal) woont en daarom komen ook de Portugese symbolen terug, deze keer in een vorm van een kool, “couve lombarda”, een traditioneel ingrediënt in de Portugese keukens.
Een van mijn favorieten is het schilderij van de familie, hierin komen diverse thema’s voor mij van betekenis, de lucht buiten van een strand en zee en de oude Nederlandse tegels.
Paula Rego werd geboren in Lissabon op 26 januari 1935. Al op jonge leeftijd toonde zij een talent voor schilderen. Aangemoedigd door haar vader om haar artistieke ontwikkeling voort te zetten buiten het land van de dictator Salazar in de jaren vijftig, vertrok zij naar Londen, waar zij tot 1956 aan de Slade School of Fine Art studeerde. In Londen ontmoette zij de schilder Victor Willing (1928-1988), met wie zij in 1959 trouwde.
In 2006 reageerde zij bevestigend op de uitnodiging van de burgemeester van Cascais, António Capucho, om haar werk permanent tentoon te stellen in de gemeente waar zij het grootste deel van haar jeugd woonde. Zij noemde Eduardo Souto Moura om het project te ontwikkelen en koos een van de plekken die haar werden aangeboden, naast het Zeemuseum, als de locatie van het toekomstige museum.
Dit is hoe het Casa das Histórias Paula Rego werd geboren, in Cascais, ingehuldigd op 18 september 2009, met als doel de verspreiding en studie van haar werk te verwelkomen en te promoten, en wiens verantwoordelijke entiteit de Paula Rego Foundation is.
Elsa Valente is geboren in Lissabon en al 20 jaar woonachtig in Nederland. Ze werkt in een academische bibliotheek en daarnaast geeft ze privélessen in de Portugese taal. In haar vrije tijd leest ze veel boeken, uiteraard ook in haar moedertaal.
