Als je in Portugal bent geweest zul je vast gezien hebben dat de stoepen vaak prachtig zijn bedekt met mozaïeken. Zwarte en witte golven, voorwerpen, symbolen, patronen en dieren sieren de stoepen waar de Portugezen zich over verplaatsen. De oorsprong van de hedendaagse mozaïeken ligt in Lissabon. De Portugese hoofdstad heeft dan ook talloze prachtige voorbeelden. De mooiste vertel ik je!
Eerder kon je op deze site lezen dat Portugal in 1755 werd getroffen door een zware aardbeving. Geïnspireerd door de mozaïeken van de Romeinen, besloten de Portugezen de kleine puinbrokken te gebruiken voor nieuwe stoepen en pleinen. Dit kwam al voor in Portugal sinds de veertiende eeuw, maar kreeg in de eeuw na de aardbeving zijn huidige vorm. Er zijn twee stijlen te onderscheiden. Het “calçada à Portuguesa”, waarbij onregelmatig gevormde zwarte en witte stenen het patroon vormen en het “calçada portuguesa”, waarbij heel specifiek vierkante blokjes worden gebruikt.
In het centrum
De eerste calçada werd in 1842 gelegd rond het São Jorge klooster. Het was een simpel zigzag patroon, maar toch was het voldoende uniek om bijvoorbeeld de aandacht te trekken van schrijvers uit die tijd (Almeida Garrett bijvoorbeeld schreef erover). De mannen die deze stoep maakten werden nu gevraagd het Rossio plein in het centrum van de stad eveneens te decoreren. In 1849 werd hier het bijna zeeziek makende patroon van zwarte en witte golven gelegd. De mozaïek van het Rossio was de aftrap voor de verspreiding van de techniek door heel het land en in de koloniën.
Als je van het Rossio plein in noordelijkwestelijke richting loopt, kom je op een anderplein, het Praça dos Restauradores. Hier vind je een meer abstract motief wat misschien aan een bloem doet denken. Als je van hieruit verder naar het noorden loopt, wandel je over de Avenida da Liberdade een soort brede, met bomen omgeven laan, die vol ligt met prachtige, romantische patronen. Uiteindelijk brengt deze wandeling je op een enorme, drukke rotonde, de Praça do Marquês de Pombal. Hier ligt een groot mozaïek van een Portugees karveel (schip).
Op het vlakbij de Taag gelegen Praça do Município vind je een zeer grafisch patroon van zwarte en witte driehoeken. Veel figuratiever is het calçada van het Praça do Camões, waar we – uiteraard – afbeeldingen zien die met de ontdekkingsreizen te maken hebben, zoals de karveel en de zeemeermin.
Een ode aan de makers van deze mozaïeken, de calceteiros, vind je in de Rua da Vitória. Twee bronzen standbeelden zijn geplaatst bij een calçada van het schip van de beschermheilige van Lissabon, de heilige Vincent en zijn raven.
Cais do Sodré
Een gebied waar je als gemiddelde toerist overdag niet snel zult komen is de Cais do Sodré. Het is vooral een belangrijk knooppunt voor openbaar vervoer en dit gebied staat bekend om het bruisende nachtleven. Op het Praça Duque de Terceira vind je echter een bijzonder calçada patroon van bloemachtige figuren. Hier lijken de witte steentjes meer het patroon te vormen in de zwarte stenen, terwijl het meestal andersom is.
Belém
Zeer bekende mozaïeken vind je in de wijk Belém. In de tuinen voor het Mosteiro dos Jerónimos, bij de grote fontein, zie je fraaie patronen en dieren afgebeeld. Nog indrukwekkender is het plein rond het monument van de Ontdekkingsreizigers aan de Taag. Ook hier vinden we golven, met in het midden een enorme ster en daarbinnen de kaart van de wereld met daarop de reizen afgebeeld die de Portugese ontdekkinsgreizigers maakten. Oh, en natuurlijk vind je voor de wereldberoemde Pastelaria de Belém het mozaïek met daarin de naam van de pastelaria…
Parque das Nações
Waar je misschien geen traditioneel calçada zou verwachten is de moderne wijk Parque das Nações. Ook hier vind je echter volop interessante voorbeelden. Mijn favoriet is de gigantische meeuw. Wellicht zijn de figuren hier iets fantasierijker, zoals sterren met gezichtjes en gekke slangen of krabben, maar toch ook zeker de moeite van het bekijken waard. Hier vind je bijvoorbeeld ook vissen in gekleurde mozaïek.
