Podence is een dorpje in de Portugese gemeente Macedo de Cavaleiros in Trás-os-Montes (Noord-Portugal), met maar een paar honderd inwoners. En toch staat het internationaal bekend. Dit door de Caretos de Podence traditie, een ritueel tijdens de carnavalsfeesten waarbij bendes gemaskerde jongemannen schreeuwend en lawaai makend door de straten rennen en kattenkwaad uithalen.
De rest van het jaar is het dorp nauwelijks bewoond, de meeste huizen zitten op slot, maar tijdens het carnavalsseizoen komt het tot leven als bezoekers uit het hele land en zelfs daarbuiten naar Podence komen om deel te nemen aan het festival. Tijdens het carnavalsseizoen zijn er geïmproviseerde tavernes, waar lokale gerechten en wijn worden geserveerd, in lang verlaten wijnkelders. Wij bezoeken het dorpje eind oktober en de straten zijn uitgestorven. We komen geen kip tegen.
Toch is het de moeite waard een bezoekje te brengen aan het dorpje, het is geheel gewijd aan de caretos de Podence, met verschillende kleurrijke muurschilderingen verspreid door het hele dorp. We lopen dan ook op ons gemak door de straatjes. De kleurrijke muurschilderingen staan in schril contrast met de rust en stilte die er verder in het dorp hangt. Er is nog geen kopje koffie te krijgen. Onderstaande kerk is de enige plek in het dorp waar je geen caretos zult zien, als emblemen van de duivel mogen ze namelijk geen voet op heilige grond zetten.
Caretos de Podence
Het oude carnaval in het dorp Podence is een van de belangrijkste traditionele evenementen in Noord-Portugal. Om het einde van de winter en de komst van de lente te vieren, verkleden lokale (mannelijke) bewoners zich in kostuums van kleurrijke wollen franjes in rood, groen en geel met blikken maskers. Verder dragen ze draagbanden met (koeien)bellen om hun schouders en middel en een lange stok in de hand, om zich voor te doen als de duivel.
De inwoners van Podence noemen het echter geen carnaval. Zij zien het feest dat hun kleine dorp wereldberoemd heeft gemaakt als een Vastenavond herdenking. Ongeacht hoe je het noemt, het festival is een gedenkwaardig evenement dat 800 jaar teruggaat tot de tijd dat de oude Kelten de regio bewoonden. De traditie vindt nog steeds elk jaar plaats in Podence. Caretos zijn dus de wonderlijke figuren die het carnaval van het noorden van Portugal sieren (vooral in Trás-os-Montes en de Alto Douro). Ze steken alle energie in het verwelkomen van de warmte van de lente en de betere dagen die daarmee voor de deur staan.
Drie dagen lang kun je de caretos door het dorp zien rennen en chaos zien veroorzaken: ze plunderen tabernas, schreeuwen en rammelen met hun bellen onderweg. Afgezien van het stelen van wijn, was het belangrijkste doel van de caretos om vrouwen te zegenen door ze met hun bellen te slaan. Dit om hun vruchtbaarheid te verhogen – een ritueel dat aansluit bij de komst van de lente. Toeristen worden niet gespaard. 😉 Tegenwoordig is hun gedrag mild vergeleken met vroeger, ze gingen zelfs zo ver dat ze huizen binnendrongen door gesloten deuren en gesloten ramen, voedsel stalen en vrouwen ‘plaagden’ die zich voor hen probeerden te verbergen. De huidige generatie Caretos de Podence bestaat voornamelijk uit jonge mannen die in het buitenland werken of studeren en alleen voor het carnaval naar het dorp terugkeren. Ze zijn er trots op dat ze uit het dorp komen.
De enige vrouwen veilig voor de caretos waren de matrafonas. Deze vrouwen droegen maskers gemaakt van gelaagde kleding, die leken op oude lappenpoppen, en liepen door de straten terwijl ze as gooiden naar iedereen binnen hun bereik – een ander ritueel dat verband houdt met vruchtbaarheid en vernieuwing. Deze drie dagen bereiken hun hoogtepunt op Vastenavond; als onderdeel van dit oude ritueel omringen de caretos een gigantische man gemaakt van hout en riet, en zetten deze in brand, waardoor vonken de nachtelijke hemel in schieten. Deze “Queima do Entrudo” (de rieten man verbranden) geeft het einde van het festival aan.
Traditioneel gezien was de rol van careto alleen weggelegd voor de mannen in het dorp. Echter mogen tegenwoordig ook vrouwen de kostuums dragen. Het feit dat tegenwoordig bijna iedereen mee kan doen, is een van de redenen waarom sommige caretos (zij die een sterke band met het dorp hebben) tot de avond wachten om naar buiten te komen. Dit is het moment waarop ze zich vrij voelen om ‘net als vroeger’ hun rol te spelen; kattenkwaad uithalen en de tabernas plunderen. Je ziet ook kinderen verkleed als caretos, bekend als ‘facanitos’, die hun ouderen volgen en nadoen, van hen leren en zorgen voor het voortbestaan van de Entrudo Chocalheiro.
De Caretos de Podence zijn op 12 december 2019 door UNESCO uitgeroepen tot immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid.
Casa do Careto
Er is zelfs een museum(pje) geheel gewijd aan de traditie van de Caretos de Podence. Check van tevoren goed de openingstijden, wij stonden voor een dichte deur… Toen we wegreden stonden er nog twee mensen voor de dichte deur. Gelukkig kwamen we de volgende ochtend, als we Bragança verlaten richting Chaves, weer langs Podence zodat we er toch een bezoekje aan konden brengen.
Ook de volgende dag is het rustig in het dorp, de dame van het museum moet speciaal voor ons de lampen aan doen. Er staan verschillende poppen met de lokale kostuums, er hangen schilderijen, maskers en foto’s en er staat een grote tv waarop je een video kunt zien van de festiviteiten rondom carnaval. Het is geen groot museum, maar toch zeker leuk om even te gaan bekijken als je in de buurt bent. Wil je wat eten of drinken in het dorp, check dan ook even of het bijbehorende restaurant geopend is.
Openingstijden zomer: van 10:00 tot 12:00 uur en van 14:30 tot 18:00 uur. Gesloten op maandag.
Het bijwonen van het carnaval in Podence staat nog hoog op mijn wensenlijst!
