Dit enigszins verborgen pareltje kwam enige tijd geleden al eens kort aan bod. Dit keer besteed ik er uitgebreider aandacht aan, want dit klooster is zo mooi! Het Convento de São Bernardo in Portalegre is een van de belangrijkste religieuze en architectonische monumenten van de regio. Dit voormalige klooster, gesticht in de 16e eeuw, weerspiegelt de rijke geschiedenis van Portugal en combineert gotische, manuelijnse en renaissancistische stijlelementen. Vandaag de dag zwaait de GNR er de scepter.
Dit indrukwekkende monument wordt gekenmerkt door serene kloostergangen die een sfeer van spirituele rust uitstralen en heel veel azulejos. De kerk, gebouwd in Manuelijnse stijl, heeft een renaissance-ingang die leidt naar het transept, waar een prachtig beeldhouwwerk van Nicolau de Chanterenne uit 1538 te bewonderen is. Binnen bevindt zich ook het praalgraf van Dom Jorge de Melo, daterend uit 1540, een van de meest weelderige graftombes van Portugal.
Geschiedenis
Het klooster werd gesticht in 1518 door Dom Jorge de Melo, ridder van de Orde van Santiago en lid van een invloedrijke adellijke familie. Het was bestemd voor de Cisterciënzerorde, met name voor nonnen, en stond oorspronkelijk bekend als het Mosteiro de São Bernardo de Portalegre. De orde leefde er volgens de strenge regels van eenvoud, gebed en werk.
Gedurende meer dan drie eeuwen bleef het klooster actief, tot aan de ontbinding van de kloosterorden in Portugal in de 19e eeuw. In 1878, na het overlijden van de laatste non, werd het klooster verlaten en kreeg het gebouw in de daaropvolgende jaren verschillende functies, waaronder:
- Seminarie van het bisdom Portalegre
- Middelbare school
- Stedelijk museum
- Militaire kazerne
Sinds 1985 wordt een deel van het complex gebruikt door de GNR (Guarda Nacional Republicana). Wat toch enigszins vreemd is als je het gaat bezoeken. Je loopt je als het ware aan een groot politiebureau te vergapen. En het voelt dan ook een beetje alsof je privé terrein betreedt. Maar als je het netjes vraagt is er geen enkel probleem om het terrein te betreden. Het is het aanvankelijke ‘ongemak’ dubbel en dwars waard!
De kloostergang (claustro) is gebouwd in een harmonieuze en sobere stijl, met zuilen die rust uitstralen en een sfeer van contemplatie creëren. De kerk is wellicht het meest indrukwekkende deel. De façade heeft een renaissancistische toegangspoort, met bovenaan een timpaan en ornamentiek typisch voor het begin van de 16e eeuw. Het transept van de kerk bevat een uitzonderlijk beeldhouwwerk van Nicolau de Chanterenne, een Franse beeldhouwer die ook meewerkte aan de Mosteiro dos Jerónimos in Lissabon.
Wanneer we informeren of we ook binnen mogen/kunnen kijken haalt een agent de (gigantische) sleutel op en opent speciaal voor ons de kerkdeuren. Binnen in de kerk bevindt zich dus het praalgraf van Dom Jorge de Melo, daterend uit 1540. Het wordt beschouwd als een van de meest indrukwekkende grafmonumenten in Portugal uit die periode. Het beeldhouwwerk bevat minutieus uitgevoerde details, waaronder religieuze en symbolische motieven, en toont het belang van de stichter. De kerk, met het graf van D. Jorge de Melo, werd in 1910 geclassificeerd als Nationaal Monument. Deze classificatie werd in 1957 uitgebreid met de twee kloostergangen van het klooster.
De oorspronkelijke voorgevel werd vermoedelijk in de 17e eeuw vervangen door een portiekportaal. In de 18e eeuw werden er grote nieuwbouwprojecten aan de kerk uitgevoerd. Uit deze periode dateren verschillende tegeltableaus (1739) in de zijkapellen en de hoofdkapel, in het transept, in het schip, in de narthex en ook in het buitenportaal. De meeste ervan tonen scènes uit het leven van São Bernardo. Het klooster herbergt naast architectonische pracht en de tegeltableaus ook verschillende kunstwerken en houtsnijwerk. Hoewel sommige elementen verdwenen zijn of zich in musea bevinden, blijft het klooster een rijke bron van cultureel erfgoed. En een genot om te bezichtigen! Al die azulejos, zo mooi.
Het Convento de São Bernardo is niet volledig open voor het publiek aangezien het wordt gebruikt door de GNR, maar bepaalde gedeeltes kunnen vrij bezocht worden, de kerk met toestemming. Ook worden er verschillende evenementen gehouden. Helaas raakt het een beetje in verval, aangezien er geen geld in gestoken wordt… Dit zijn van die plekken die het wat mij betreft verdienen om gerenoveerd en behouden te worden. Mocht je plannen hebben om Portalegre te bezoeken, zet het Convento de São Bernardo dan zeker op je lijst. Ik vond het oprecht een feestje!
* Rua do Convento de São Bernardo, Portalegre
