Wie vaker door onze mooie Portugese hoofdstad heeft gewandeld is zeer waarschijnlijk goed bekend met het ultieme Portugal souvenir: de haan van Barcelos. Waarvan stiekem eigenlijk niemand echt goed van weet hoe dit symbool ooit zo groots heeft kunnen groeien. Naast de haan heeft Lissabon als stad nog vele andere connecties met het dierenrijk. Zowel in mythes en legendes, als in het “echte” dagelijks leven.
Het wapen van Lissabon en een echt Portuguese oplossing
Het wapen van Lissabon is een gedetailleerd kunstwerk. Dat terug te vinden is door de hele stad. Makkelijk te missen, de duivel zit hem vaak in de details, is het wel de moeite om daar eens een middag op te letten tijdens bijvoorbeeld een stadswandeling.
Vele gevellantaarns, lantaarnpalen en onder je voeten, de mozaïeken worden versierd door het middelpunt van het wapenschild: het schip met de twee raven. Legende verteld dat Lissabon ooit geplaagd werd door een zwarte sluier aan raven, zoveel dat het soms leek alsof de zon erdoor verduisterd werd. De raven waren niet per see geliefd onder de lisboeeten. En er werd meermaals, vaak tevergeefs, geprobeerd om ze te verjagen. Uiteindelijk leek daar toch een oplossing: namelijk duiven!
Duiven zijn veel assertiever dan raven, eten meer en planten zich sneller voort. Dus bedacht men, dat als er maar voldoende duiven de stad zouden bevolken, dat de raven dan vanzelf zouden vertrekken. Bij gebrek aan ruimte en voedsel. Het enige waar niet direct rekening mee werd gehouden is, dat de gevleugelde plaag dan verplaatst van raaf naar duif. Iets dat tot de dag van vandaag zeer merkbaar is in het stadshart. Wellicht zijn raven de oplossing?
Lissabon als exotische dierentuin
Voor de aardbeving van 1755 was Lissabon een van de rijkste, meest welvarende steden van Europa. En absoluut niet te beroerd om dat ook zoveel mogelijk tentoon te stellen. Zeker binnen de adel en de allerrijkste. De paleizen, villa’s en herenhuizen waren destijds groots gevuld met kolonialen schatten: tapijten uit het midden oosten, juwelen, zijden uit India, goud en zilverwerk.
Hierdoor was de koning uit deze tijd (Jose I) constant op zoek naar nieuwe manieren om zich te onderscheiden in het uiten van zijn welvaart. En ontwikkelde zo een voorliefde voor exotische dieren. Veel van de Portugese zeevaarders werden in die tijd dan ook gesommeerd zoveel mogelijk exemplaren mee terug te vervoeren op hun tochten.
Olifanten, leeuwen, zebra’s, tijgers en pauwen. Een heel nieuw dierenrijk, tot dan toe eigenlijk niet eerder in Europa gezien, vormde zich rondom het koningshuis. Jose I zou erom bekend staan zich door de stad te laten paraderen op de rug van een van zijn olifanten. Vorsten en adel van over alle landsgrenzen kwam om deze parades te aanschouwen. Dit moet een waanzinnig (vreemd) schouwspel zijn geweest.
Dit is ook een van de redenen dat veel standbeelden binnen de stad versierd worden door exotische dieren. Als symbolen voor macht, rijkdom en welvaart. Denk bijvoorbeeld aan de leeuw die in alle trots het standbeeld van Markies de Pombal siert. Een toonbeeld van kracht, moed en standvastigheid.
.jpg)
Jardim zoológico
In 1882 werd in Lissabon de eerste dierentuin geopend. Dit was geen half werk, deze dierentuin werd, in die tijd, direct de grootste van Europa. Bestaande dierentuinen in Frankrijk en Nederland vormde hiervoor het voorbeeld. In september van dat jaar opende de dierentuin met meer dan 1.100 exotische dieren en vogels. Waarvan veel gedoneerd door het koningshuis. Die, zoals eerder genoemd, een rijke verzameling bezat.
De dierentuin is gaande tijd (1905), waarschijnlijk door gebrek aan ruimte, verplaatst naar zijn huidige locatie in Sete Rios. En draagt als voornaamste missie het stimuleren van voortplanting van bedreigde diersoorten.
Ook is de dierentuin grond voor een aantal mooie mythes en legendes. Een van de mooiste mythes is dat sinds de verhuizing er, bij goed luisteren, rond zonsondergang zachtjes een lied te horen is. De (nieuwe) dierentuin zou zich namelijk boven de laatste rustplaats van een van de laatste der nereide bevinden. Nereides staan in de Griekse mythologie voor dochters van de zeegoden. Het is een lied van golvende bedroefdheid, en zingt over verloren liefde op zee.
Gefluisterd wordt dat als je de klanken volgt je uiteindelijk uitkomt bij een tombe van een van de bewakers van het nereide graf: een eenogige Lynx genaamd Camões. Als men tijdens het lied die grafsteen vind, en het marmer aanraakt, zou er een donkere tunnel openen waar het lied sterker en sterker klinkt.
Mocht je durven de tunnel te betreden vind je aan het einde de grafzerk. De mythe verteld dat de nereide ooit meeslepend verliefd werd op een Portugese dichter, die meevoer op een van de ontdekkingstochten. Tijdens een grootste storm blies hij van dek. De nereide probeerde hem met al haar krachten boven water te houden maar ondanks haar moeite, zou hij in haar armen zijn verdronken. Getergd door dit afscheid stierf zij uiteindelijk aan haar eigen verdriet. De fado die echoed door de tuinen is haar afscheidslied.
De legende is nooit bewezen. Aangezien de volgers van de melodie, zo wordt verteld, nooit meer uit de tunnels zouden terugkeren.
Nu geeft dit mij persoonlijk lichtelijk de kriebels. Al staat het absoluut op mijn lijstje om toch even te onderzoeken, zodra de dierentuin weer open is. Iets spannends om naar uit te kijken…!
Maya werd zes jaar geleden tijdens een stedentrip op slag verliefd op Portugal. Eenmaal terug in Nederland zegde ze haar baan op, pakte ze haar koffers en binnen een maand begon ze aan een nieuw leven in het prachtige Lissabon. Sinds drie jaar is ze gids in de regio. Daarnaast heeft ze een voorliefde voor Portugese geschiedenis en heeft ze “stad struinen” bijna tot sport verheven.
