Is het nu op het einde van het jaar dat we moeten terugblikken op de voorbije jaren in Portugal, of kijken we beter bij het begin van het nieuwe jaar vooruit? Ach, eigenlijk vind ik de tijd nú rijp om jullie te vertellen hoe ik de afgelopen drie jaar in Coimbra Portugese kennissen en vrienden heb gemaakt. Vooral leeftijdsgenoten dan, maar niet alleen, die mij op een of andere manier hebben geholpen om me echt geïntegreerd te voelen in deze sociale en artistieke studentenstad.
De vriendinnen, die zijn er onder andere gekomen door de activiteiten van een vereniging, Saco da Baixa. Die heeft als doel, vrouwen van 55+ samen te brengen in een atelier, enkele keren per week en ze te stimuleren tot artistieke en creatieve realisaties via projecten onder leiding van een professionele artist(e), fotograaf, kunstenaar, architect, en noem maar een beroep op. Daarnaast leren deze dames van elkaar, want wat zeker is, is dat ze allemaal op de ene of andere manier getalenteerd zijn. Komt er alleen op aan oude technieken in nieuwe kleedjes te gieten.
Catarina Pires, die het initiatief nam het project vorm te geven en de leiding heeft van Saco da Baixa, vertelde me dat het studenten waren van de Universiteit van Coimbra, die de vereniging Há Baixa in het leven hebben geroepen in 2016. Zij heeft vanaf de jaren 2021 de continuïteit van dit initiatief verzekerd. En dat doet ze nog steeds vol overtuiging in 2023. Haar partner Gilles steunt en helpt mee, hij zorgt voor de aller kunstzinnigste etalages waar we ons realisaties aan de bezoekers van de benedenstad tonen.
Zonder wind kan de molen niet draaien. En dus is de werking van het atelier ook onderworpen aan de wetten van het geld. Materialen aanschaffen kost geld en ook lesgevers moeten betaald worden. Daarom moet deze vzw (vereniging zonder winstoogmerk) eten uit de pot van sponsoring. Het Museum Gulbenkian en La Caixa met het initiatief “Partis &Arts for change” spijzen onze werking.
Dit opendeur-atelier, gelegen in de Baixa en omringd door jammer genoeg steeds meer en meer verlaten of leegstaande winkelpanden, is een plek waar gezellig samenzijn en zorg dragen voor elkaar ook tot de doelen behoren. Voorbijgangers worden vaak binnengeroepen en kunnen betrokken worden bij elk initiatief dat aan de gang is. Wie zou van zo een groep niet graag deel uitmaken? In de oude benedenstad van Coimbra, heerst er steeds een sfeer van vriendelijkheid die ik enorm apprecieer. De uitbaters van de nog resterende shops en cafés begroeten je hartelijk. Als je één keer er wat hebt gekocht, zwaaien ze je al toe als je voorbijloopt. Schatjes zijn het hier. En als je dan de glazen deur van ons atelier HAB binnenloopt, met wat vertraging, want zo doen ze dat hier, “tijd nemen om op tijd te zijn” wordt er geknuffeld en gekust alsof er nooit een Covid is geweest. Dus stak de ene de andere al eens aan…
Deze uitspraak las ik in het zeer interessante recent verschenen boek van Van Amerongen & Pos, Portugal voor bonvivanten.
Wie familie of vrienden met een groenten- of fruittuin heeft, brengt tijdens de bijeenkomsten vaak fruit mee. Diegenen die ik de “stadsmussen” noem, beperken zich niet tot mee-eten alleen, die zorgen dan voor de huisgebakken koeken (met of zonder eieren, want er is een vegan lady bij), de cakes, de thee, de jeropiga (herfstlikeur zo typisch voor bij de geroosterde kastanjes) en zo veel meer. We hebben dus allemaal ondertussen een buikje. Portugezen zijn echte zoetkauwen. Voor heel veel geklets is er meestal veel tijd, we pakken wel de koe bij de hoorns als er moet gewerkt worden, en veel lachen doen we ook. Dat werkt aanstekelijk. De grappen/woordspelingen versta ik echter nog niet. De dames leren me wel dagelijkse woordenschat en ja, ze moeten me ook veel afleren. Zo blijf ik hardnekkig met het werkwoord “finir” zeggen dat er iets “stopt”, terwijl het “acabar” moet zijn. Maar geduldig zijn ze wel en dus durf ik wel eens moedwillig wat fout zeggen om te zien wie nog alert is (na de jeropiga). Zo leerden ze me als er een man in het straatje voorbij wandelt die knap is uit te roepen : “O que gato!“ Ik betwijfel of er in het Nederlands ook een dier aan te pas komt als er een knapperd voorbijkomt.
Nu wil ik jullie hierbij een selectie van het beeldmateriaal laten zien dat duidelijk maakt dat er hier originele artistieke activiteiten zijn, soms ook buiten het atelier en in samenwerking met andere verenigingen. De fotografe van dienst, Telma Arzileiro, een jonge dame, houdt het verrassend goed vol bij al dat ouder vrouwelijk geweld dat soms heftig bruist van de activiteit. Ze legt met haar fototoestel voor de eeuwigheid vast wat wij anders zelf allang zouden vergeten zijn over enkele jaartje of meer. We vinden haar foto´s de max. Omdat ze ons vaak super origineel fotografeert.
We deden eerder activiteiten in het beroemde café Santa Cruz, we waren aanwezig met onze allermooiste portretten in het bekende Gulbenkian museum in Lissabon, we gingen de olijf- en schapenboer op in een typisch dorp Condeixa en leerden hoe er schapen worden geschoren en wij konden vilten, we bezochten achter de schermen het hart van het herbarium van de universiteit en de Convento San Francisco, we werkten aan eigen kunstwerken geïnspireerd door de bezochte tentoonstellingen van professionele kunstenaars, met een honderdtal oude afgedankte jeans werden er ijverig mooie tassen gestikt voor een congres, enz.
De kers op de taart komt nu. Twee jaar geleden vertelde een gepensioneerde aardrijkskunde leerkracht Luisinha mij dat ze een kinderboek had geschreven. Het verhaal was geïnspireerd op haar twee kleinzonen. Ze was terecht behoorlijk fier. Toen ze stukken voorlas aan de groep, alles in rijmvorm, ontging me eerst het verhaal en moest ik gissen waarom er hartelijk gelachen werd bij sommige stukjes. Maar tijdens een tête-a-tête met haar begreep ik het steeds beter. We haalden er andere talen bij want iedereen wil hier ook wel eens Frans of Engels oefenen. Ze hoefde het maar één keer te zeggen dat ze iemand zocht om de illustraties te maken en ik stak mijn vinger op. Grapje, maar ja als gepensioneerde leerkracht leer je zoiets niet af.
Saco da Baixa is een vereniging die huur moet betalen, water en elektriciteit en wifi. Er zijn geen inkomsten. Met het drukken van het boek, na twee jaar geduldig wachten en denken dat het er niet meer van zal komen, schoot alles ineens in een stroomversnelling en hop, daar is een proefdruk. Een wondermooi verhaal van de auteur Maria Luísa Neto Parra (officiële naam) in de Portugese taal en de speelse illustraties die ik dan weer heb gemaakt met de collagetechniek (met recyclage van oude tijdschriften) maken ons fier, ik zeg het zelf. Stel je dus voor in je bezit te hebben: “O Bielzinho, o Pedrito e o lobo (de wolf)”, zo´n 75 pagina´s lekker dik, met achteraan ruimte om zelf een keertje de collagetechniek te oefenen. Want iedereen kan knippen en plakken. Het boek heeft een ISBNS aan de achterkant: 978-989-33-5538-1 En de wolf is helemaal niet gevaarlijk als je mocht twijfelen.
Daarmee is deze publicatie officieel, werft de vereniging wat inkomsten. We bieden het te koop aan voor 15 euro. De reacties van zij die het boek al kochten en lazen zijn unaniem positief, want het verhaal heeft een dubbele bodem. Kinderen vanaf 4 en grote mensen tot 124 beleven er lees- en kijkpret aan. Ik weet dat de kerst pakjestijd voorbij is, maar een boek schenken of kopen kan voor mij en jullie het hele jaar door, nietwaar? Wie van jullie er één wil toegestuurd krijgen, kan het bestellen en betaalt ook de verzendingskosten erbij. Kijk alvast naar het bijhorende filmpje om een glimp te werpen op de illustraties die ik ontwierp.
Als ik Catarina pols naar haar toekomstplannen voor het project antwoordt ze: “To be alive” en mijn respons is hoopvol voor de Saco da Baixa: “To survive”.
Ik durf uit de grond van mijn hart te zeggen dat ik de “meninas (de meisjes)” niet meer zou kunnen missen. Zij brengen vreugde in mijn leven dat al vreugdevol is. Daarmee is gezegd dat ik dankbaar ben dat ik hier mag zijn en gelukkig kan zijn. Wie Coimbra bezoekt, neem ik graag eens mee naar ons atelier. “Bem vindo (welkom)” is hier geen hol woord.
Marieleen
Wie onze activiteiten wil volgen, dat kan op: Facebook en Instagram.
Marieleen is sinds augustus 2019 heerlijk “reformada” en heeft dus tijd (en zin) om elke eerste zaterdag van de maand allerlei ontdekkingen in Coimbra te delen. Plus natuurlijk haar enthousiasme en liefde voor de stad! Volg haar op Instagram voor nog meer foto´s van Coimbra en omgeving. Voor een rondleiding of een bezoek aan de stad aarzel niet haar te contacteren via marieleenb.pt@gmail.com.
