Het Convento de Nossa Senhora do Desterro is een voormalig Franciscaans klooster, gelegen op een heuvel boven het stadje Monchique in de Algarve. Het werd in 1631 gesticht door Pero da Silva, een Portugese edelman die later onderkoning van India werd. Volgens de overlevering werd het klooster gebouwd als vervulling van een belofte die twee zeelieden deden tijdens een storm op zee: als ze zouden overleven, zouden ze een kerk bouwen op de eerste plek in Portugal die ze vanaf zee zouden zien.
We liepen aan het einde van de middag heerlijk een beetje door de straatjes van Monchique te struinen toen we een bordje zagen met hierop convento en een pijl. Oké, onze (of dan vooral mijn) nieuwsgierigheid is gewekt. We lopen nog wat verder en zien wederom een bordje dat ons wijst op een klooster, een uitzichtpunt en een fotogenieke plek (alles in één). Laten we toch maar eens een kijkje gaan nemen! We lopen heuvelopwaarts de natuur in en weg van de bewoonde wereld. Er staan onderweg meerdere bordjes, dus het kan niet missen.
Geschiedenis
Het klooster werd bewoond door monniken van de Derde Reguliere Orde van Sint Franciscus, die op 20 maart 1632 bezit namen van het klooster. In 1755 werd het zwaar beschadigd door de grote aardbeving van Lissabon, maar het werd nadien herbouwd. Na de opheffing van de kloosters in Portugal werd het in 1842 genationaliseerd en op een openbare veiling verkocht. Het Convento de Nossa Senhora do Desterro werd vervolgens onteigend en verdeeld in verschillende percelen. In de 19e eeuw raakte het complex in verval en werd het uiteindelijk verlaten. Er zijn vandaag de dag dan ook alleen nog ruïnes van over. Het ligt op een prachtige locatie midden in de natuur, met uitzicht over het lager gelegen Monchique. Je moet er een korte wandeling omhoog voor over hebben. Het klooster was gewijd aan Onze Lieve Vrouw van Desterro, wiens beeld afkomstig uit de 17e eeuw, word bewaard in de kapel van São Sebastião, in Monchique.
Architectuur
Hoewel het klooster tegenwoordig een ruïne is, zijn er nog steeds elementen zichtbaar van de oorspronkelijke Estilo Manuelino, zoals de kerk met een enkel schip en een hoge koorruimte. Het heeft een vierhoekige vorm, waarvan het oostelijke deel werd ingenomen door het eerste atrium, waar een wapen van de familie Silva was geïnstalleerd, en door het kerkschip en het koor. Aan de rechterkant van de hoofdkapel bevond zich het graf van de stichter van het klooster. Een opvallend kenmerk is de toren met een koepeltje, die aan de voorgevel is bevestigd. Binnenin valt in de oude refter een tegeltableau op, gebaseerd op het schilderij ‘Het Laatste Avondmaal’ van Leonardo da Vinci (rechts).
Iets onder de ruïnes, op de boerderij van het klooster, bevindt zich de Fonte dos Passarinhos, ooit bedekt met tegels waarop vogels in verschillende houdingen zijn afgebeeld. Ooit stond daar ook een prachtige magnolia, een eeuwenoude boom waarvan men dacht dat hij in 1631 door de stichter van het klooster uit India is meegenomen. De boom, die in 1947 op de monumentenlijst werd geplaatst, stierf uiteindelijk in 2016 af. Toen de boom stierf, had de stam een omtrek van ruim 5,5 meter en had de boom een hoogte van 27 meter. De leeftijd wordt geschat op ruim 200 jaar.
Bezoek
De ruïnes van het klooster zijn vrij toegankelijk en bieden een panoramisch uitzicht over Monchique en de omliggende bergen. In het midden bevindt zich de oude kloostergang en, onder de ruwe bogen aan de zuidkant, de deur naar het mortuarium. Boven en onder deze arcade bevond zich een gang, waar u nog steeds enkele kruisbeelden van de kruisweg in tegels kunt zien. Het atrium, de “Portaria”, was volgens de traditie de plaats waar de armen van de stad naartoe gingen om de soep te ontvangen die de monniken hun gaven. Het voelt wat ongemakkelijk als je aan komt lopen, aangezien er op verschillende plekken private op de muur is geschilderd.
Op dit moment zijn er geen concrete of officieel aangekondigde restauratie- of herontwikkelingsplannen voor het Convento de Nossa Senhora do Desterro. De ruïne blijft een geliefde plek voor bezoekers vanwege de serene sfeer en het panoramische uitzicht over de Serra de Monchique. Het terrein is privébezit, en hoewel het toegankelijk is, wordt het niet actief beheerd of onderhouden. Er woont een plaatselijke man (dus schrik niet), die je binnenlaat en je graag de ruïnes van de kapel binnen laat zien. Hij spreekt alleen Portugees. Toen wij er waren kwam zijn broer langs om een potje eten voor ze te koken. Neem een paar losse euro’s mee om aan de man te geven en zijn dag is weer goed!
Toekomstplannen
In 1983 begon de gemeenteraad met de verwerving van de grond van het klooster, en twee jaar later was het gelukt om verschillende delen van het gebouw te verwerven. In 2003 werd een internationale openbare aanbesteding uitgeschreven voor de restauratiewerkzaamheden aan het kloostergebouw, en in 2004 werd het project goedgekeurd door het Portugese Instituut voor Architectonisch Erfgoed, ter waarde van ongeveer vijf miljoen euro. In 2007 werd het voormalige kloostergebouw bewoond door een familie. Er is een moestuin aangelegd voor het klooster en binnen loopt een verscheidenheid aan gevogelte rond.
Ook in 2017 bereidde de gemeenteraad van Monchique zich voor om het klooster te verwerven, vanwege de historische waarde ervan en de staat van verval waarin het zich bevond. Dit proces werd wederom gecompliceerd door het grote aantal eigenaren, en de burgemeester legde uit dat de stad voorstelde de delen te kopen waarvan de eigenaren bekend waren, terwijl de resterende delen zouden worden onteigend. Een in 2004 goedgekeurd project zou de eerste fase zijn van een te realiseren luxehotel of herberg die gedeeltelijk gebruik zou maken van het Convento de Nossa Senhora do Desterro en het omliggende land. In dezelfde periode werd ook een openbare petitie gestart om de teruggave van het klooster en het vinden van andere huisvesting voor het gezin dat er woonde, te eisen. Dit was echter zonder succes…
In lokale discussies en publicaties wordt het belang van behoud en mogelijke restauratie van het klooster regelmatig benadrukt. Er wordt gesuggereerd dat toekomstige interventies zich zouden moeten richten op restauratie en revalidatie, met als doel het klooster te behouden als cultureel erfgoed en het toegankelijk te maken voor het publiek. Echter, tot op heden zijn er geen officiële projecten of tijdlijnen aangekondigd voor dergelijke werkzaamheden. Tijdens de bosbranden van Monchique in 2018 werd het gebouw bedreigd door de vlammen, maar ontsnapte het nipt aan het vuur. Ondanks dat de pers aankondigde dat het klooster was verwoest.
Voor de meest recente informatie over eventuele ontwikkelingen rondom het Convento de Nossa Senhora do Desterro kun je de officiële website van de gemeente Monchique raadplegen.
