In 1755 is Lissabon één van de rijkste steden ter wereld. De wereld lacht de tweehonderdzeventigduizend inwoners van Lissabon toe en niets doet op de ochtend van 1 november vermoeden dat al de pracht en praal in één dag zal worden weggevaagd. Het begint met een serie van aardbevingen. Na de bevingen, gevolgd door stof, komt het water… Vanaf de Atlantische kust rond Cascais komen meters hoge golven de stad binnenrollen.
Lissabon heeft er sinds kort weer een leuke nieuwe attractie bij. Quake – Lisbon Earthquake Centre neemt je mee naar de ochtend van 1 november 1755 toen een extreem gewelddadige aardbeving Lissabon verwoestte, gevolgd door een tsunami en branden die een week duurden. Door een bezoek aan Quake voel en zie je de impact die de aardbeving die dag had op de stad en haar mensen. Maak een reis terug in de tijd naar 1755 om de meest dramatische gebeurtenis van Lissabon opnieuw te beleven. Ook leer je gaandeweg meer over aardbevingen door middel van ultramoderne simulatoren, video mapping en interactieve 4D-technologie.
Als je vandaag de dag door de straten van Lissabon loopt, zie je de gevolgen van de aardbeving onbewust nog overal: het orthogonale plan van het centrum, de nabijheid van het water, de vele verwijzingen die nog steeds aanwezig zijn. Maar wat gebeurde er met de levendige middeleeuwse straten? En welke wederopbouwplannen voor de stad lagen er op tafel? Welke historische, filosofische en wetenschappelijke gevolgen had de aardbeving voor een Europa in het tijdperk van de Verlichting?
Reis terug in de tijd (en kom veilig en wel terug) om te ontdekken hoe de aardbeving het gezicht van Lissabon voor altijd veranderde en het oude continent deed schudden.
Wat veroorzaakt aardbevingen? En hoe veroorzaakt beweging van tektonische platen tsunami’s? De aardbeving in Lissabon was zo verontrustend, dat het gevolgen had in heel Europa en zelfs ver daarbuiten. Veel heftige seismische gebeurtenissen hebben de wereld door de tijd heen beïnvloed. Tijdens je bezoek leer je over geologie, seismologie en het ontstaan van aardbevingen en begrijp je wat de kennis die is opgedaan in de nasleep van de ramp betekend heeft voor ons heden en de toekomst. Dit alles terwijl je door de straatjes en over de markt van Lissabon in 1755 struint.
De hele ervaring vindt plaats in het QUAKE Lisbon Earthquake Centre, een nieuw gebouw in de wijk Belém in Lissabon. Tijdens elf getimede en show-gestuurde scènes kunnen bezoekers genieten van een spektakel door middel van een breed scala aan meeslepende ervaringen. In de verschillende kamers kun je een soort koptelefoon oppakken en de gewenste taal kiezen (geen Nederlands) om de verhalenverteller te horen. Er is keus uit Portugees, Spaans, Frans en Engels. Mede om die reden zou ik hier niet snel met jonge kinderen (vanaf 6 jaar mogen ze mee) heen gaan. De kaartjes zijn niet goedkoop en het bezoek is behoorlijk lang… Wat oudere kinderen die één van de beschikbare talen begrijpen hebben er stukken meer aan.
Het bezoek, dat ongeveer anderhalf uur duurt, begint in een soort wachtruimte met verschillende schilderijen en afbeeldingen van Lissabon in de 17de eeuw. Om vervolgens via de eerste actieve/informatieve ruimte verder te gaan naar een didactische ruimte over seismologie. Om je route te vervolgen naar een andere kamer die de aardbeving in Lissabon vergelijkt met enkele van de grootste aardbevingen die ooit in de wereld hebben plaatsgevonden. Maar het hoogtepunt van het bezoek is de toegang tot de tijdmachine, die teruggaat tot de dag van Allerheiligen in 1755 en je rechtstreeks naar de kerk van São Nicolau brengt. Waar je beleeft hoe de aardbeving moet zijn geweest, naarmate de aardbeving in intensiteit toeneemt en het gebouw instort.
Hierna ontvlucht je de instortende kerk naar ‘buiten’ waar je de vernietiging en gevolgen van de aardbeving zult zien, voelen en ruiken. Overal in de stad braken branden uit. Bang voor de aardverschuivingen en het zich uitbreidende vuur. Na de aardbevingen vluchtten veel mensen naar Terreiro do Paço en de oevers van de Taag, waar geen gebouwen stonden. Maar de kapiteins van de vele schepen die voor de kust lagen, voelden de gewelddadige beweging van het water al: ongeveer 250 km van de kust verplaatste de aardbeving miljarden liters water, waardoor een tsunami ontstond die Lissabon rond 11 uur zou treffen. Chaos… Er is geen ander woord om te beschrijven wat er in Lissabon gebeurde direct na de aardbevingen. Na de tsunami vluchtten de overlevenden in shock naar de hoogste delen van de stad, waarbij ze het angstaanjagende scenario – een woestijn van as, dood en ruïnes – achter zich lieten.
Om vervolgens rechtstreeks naar het kantoor van Sebastião José de Carvalho e Melo, de markies van Pombal, te worden geleid die verantwoordelijk was voor de wederopbouw van de stad. De providências waren 241 maatregelen opgesteld door staatssecretaris Carvalho e Melo, ondertekend door de koning en uitgevoerd door zijn ministers om te reageren op de gevolgen van de aardbeving, de orde in het hele koninkrijk te handhaven, risico’s te beheersen en het voortbestaan van de bevolking te verzekeren. Carvalho e Melo was gericht op snelle en efficiënte besluitvorming. De verspreiding van ziektes, het grote aantal lijken op straat, de vele daklozen, de instabiliteit van gebouwen, honger, speculatie en plunderingen vroegen om een onmiddellijke reactie. Deze maatregelen werden later gebundeld in een boek.
Bij aankomst heb je een polsbandje om gekregen. Dit bandje dient meerdere doelen. Zo kun je het scannen op diverse plekken in de verschillende kamers, waarover je graag meer informatie wilt. Ook zijn er foto punten, waar je op de foto kunt in het Lissabon van toen. Al die (aanvullende) informatie en foto’s worden dezelfde dag nog naar je gemaild. Uiteraard verklap ik niet alle ruimtes en belevenissen die je onderweg tegenkomt. Maar neem maar van mij aan dat het geen saai bezoekje is! Zorg dat je op tijd klaar staat voor je aangegeven tijdsslot, je beweegt met je groep op vaste tijdstippen door de ruimtes, dus het is niet mogelijk gewoon wat later aan te sluiten.
Quake is meer dan een museum, het is een interpretatiecentrum, waar bezoekers het Lissabon uit de 18de eeuw kunnen zien, voelen en ruiken (en binnenkort ook proeven), via een meeslepende route die door verschillende kamers loopt en die je uitnodigt tot interactie.
Openingstijden:
Dinsdag t/m donderdag van 14:00 tot 17:30 uur
Maandag en vrijdag van 10:00 tot 17:30 uur
Zaterdag en zondag van 10:00 tot 18:00 uur
Koop je kaartjes vooraf via internet met korting. Je kunt dan gelijk je tijdstip kiezen. Ik vond het al met al zeker een aanrader! Meer informatie vind je uiteraard op de website!
* R. Cais de Alfândega Velha 39, 1300-598 Lisboa, Portugal
