Wie wel eens in Portugal is geweest heeft ongetwijfeld ook kennis gemaakt met de zigeunerbevolking van het land. Misschien zag je ze met hun karren en ezels voorbij rijden. Misschien vroeg een zigeunerkindje je om wat te eten toen je de supermarkt uitliep. Zigeuners trekken al eeuwenlang rond in Portugal. Een Franse fotograaf zag de zigeuner familie Silva Cabeça in de Alentejo, fotografeerde ze en nu hangen hun portretten in een galerie in New York.
Naar schatting wonen er rond de vijftigduizend zigeuners in Portugal. Het officiële aantal is onbekend, omdat ze niet geregistreerd staan. Rond de vierduizend reizen door het land als nomaden, continu weggestuurd door de politie op de plaatsen waar ze hun kamp opslaan. Meestal lukt het niet om ergens langer dan drie dagen te blijven.
Eén van deze nomadenfamilies is de familie Silva Cabeça. Ze trekken rond in de Alentejo met zes kinderen en zestien dieren. De Franse fotograaf Pierre Gonnord trof ze op de weg tussen Estremoz en Évora. De portretfotograaf werd gegrepen door de gezichten van moeder Maria Helena en haar familie. Gefascineerd als hij is door wat door de maatschappij als uitschot wordt gezien, sloot hij vriendschap met ze en fotografeerde de gezichten, maar ook de bijbehorende dieren. De foto’s worden momenteel tentoongesteld in de Hasted Kraeutler galerie in New York onder de naam “The dream goes over time”.
Voor een fotograaf die portretten maakt van sociale groepen die buiten de samenleving worden geplaatst zijn zigeuners een logische keuze. De foto van moeder Maria Helena met aan haar borsten de tweeling João en Isaac deed veel stof opwaaien op social media. Het wakkerde de discussie aan van het zigeunervraagstuk. Moeten ze geïntegreerd worden in de Portugese samenleving en zo ja, hoe dan? Al sinds de zestiende eeuw houdt deze vraag de Portugese politiek bezig.
In 1526 werden de grenzen gesloten voor zigeuners. Pas in 1822 kregen de zigeuners die in Portugal waren geboren ook de Portugese nationaliteit. En nog altijd is de positie van de zigeuners een maatschappelijk en politiek vraagstuk. Veel van hen zijn analfabeet, veel kinderen krijgen niet de kans naar school te gaan. In 2007 werd het Gabinete de Apoio às Comunidades Ciganas opgericht, met als doel de sociale integratie van de zigeuners in Portugal te bevorderen.
Maria Helena geeft in een interview aan dat ze het heerlijk zou vinden als ze een huis had voor haar kinderen dat hen zou beschermen tegen kou en hitte. Tegelijkertijd vertelt ze dat ze houdt van het rondtrekken. De zigeuners willen enerzijds hun tradities en gewoonten bewaren, maar anderzijds niet worden opgejaagd. Ook voor hen is het lastig keuzes te maken in hoeverre ze deel willen uitmaken van de maatschappij.
Gonnard wil met zijn portretten mensen die door iedereen worden verafschuwd hun waardigheid geven. Hij laat met zijn rauwe foto’s hun moeilijkheden zien. Het lijken wel schilderijen van de Hollandse meesters uit de zeventiende eeuw, maar het zijn foto’s van nu. En ook problemen van nu. Kijk voor de foto’s van de expositie op de website van de galerie.
