Saudades de Portugal

Handjes aan de stokken. De tijd van druiven oogsten is in Europa nagenoeg overal afgerond. De druiven zijn in wijn-wording of al echt wijn geworden. Gebotteld en klaar om verzonden te worden. Tijdens deze oogst van afgelopen maanden was ik zelf kort aanwezig in de Moezel regio in Duitsland. Hier viel mij op dat de oogst van de betreffende wijnboer werd gedaan door een paar vrienden uit Nederland, twee Duitsers uit het betreffende wijndorp en twee heren uit Roemenië.

De twee Roemeense heren waren ijverig en namen elke opdracht van de betreffende wijnboer direct aan. Qua communicatie werd gebruik gemaakt van de mobiele telefoon, want Duits of Engels spraken deze heren niet. Na verder vragen kwam ik erachter dat de bergen vroeger voornamelijk bevolkt waren met oogstarbeid uit Duitsland zelf. Hier en daar nog wat gastarbeiders en een plukje Nederlandse levensgenieters.

Nu is Duitsland een land met een vrij hoge levenstandaard en het daarbij behorende salaris. De betreffende Roemenen zullen naar Roemeense maatstaven een royaal zakcentje bijverdienen.

En toen, toen kwam Portugal in mijn gedachte, specifieker, De Douro vallei, deze regio lijkt namelijk de Moezel in Duitsland. Oké, minder heet en mediterraans. Maar wel met steile hellingen, moeilijk begaanbare wijngaarden en heel veel handwerk.

Hoe gaat het hier met arbeid? De levenstandaard is in Portugal lager dan in Duitsland. Van oudsher waren er in de Douro genoeg arbeidskrachten om het werk op te vangen. Maar na de revolutie begin jaren zeventig en toetreding bij de Europese Unie in 1986 kwamen hier al de eerste scheurtjes in.

Waar staan we nu?

In ogenschouw genomen dat het aantal wijnboeren de afgelopen jaren flink is gedaald. Respectievelijk van 38.695 in 2010 naar 19.633 in 2020. Er schijnen hier toch wat problemen te zijn met arbeid. Navraag bij wijnbedrijven elders in Portugal bevestigde deze krapte van arbeid. Een paar wijnboeren in de Alentejo en de Tejo zijn inmiddels, nagenoeg volledig, overgegaan op machinale oogst.

Het platteland van Portugal loopt al jaren leeg, ook in de Douro, misschien zelfs wel extra in de Douro. De leeftijd van de gemiddelde wijnboer in deze regio in schrikbarend hoog. Met het wegvallen van deze generatie gaat ook een hoop kennis en ambacht verloren. Jongeren trekken massaal weg en hebben minder behoefte aan deze tak van landbouw.

In de Moezel hebben de meeste wijngaarden kabelbaantjes en zijn zelfs bepaalde oogstmachines actief. Deze, in de Moezel, ontwikkelde apparaten worden inmiddels ook ingezet in de Douro. Echter, helaas, zonder veel succes. De bodem is hier net anders en ook de soort aanplant van patamares (opgestuwde terrassen) en socalcos (terrassen met muurtjes) wijken af van de overwegende Duitse aanplant.

Het is de wijnboeren in de Douro gelukkig dit jaar weer gelukt om voldoende mensen in de wijngaarden te hebben. Navraag bij een aantal producenten leerde mij dat ook hier arbeiders uit Oost Europa aan het werk zijn, sommige van hen werken overigens het hele jaar door op de wijngaard. Dus toch, ook hier valt nog wat te verdienen voor deze gastarbeiders. Misschien waren die twee Roemeense heren wel eerst wezen oogsten in de Douro vallei dit jaar? Wie weet.

De oogst van 2022 in de Douro is er overigens één van extreme condities. De eerste pluk begon al op 22 augustus, en dat is vroeg in het seizoen. De drie maanden voor de oogst waren onder de warmste en droogste maanden ooit gemeten in de Douro vallei. Ook tijdens de oogst waren er schaduwtemperaturen van ruim boven de 40 graden. Geen ideale temperatuur op steile hellingen te beklimmen en te sjouwen met bakken vol met druiven…

Hoe het verder gaat?

De meeste wijnboeren hebben trouwens wel vertrouwen in de toekomst. Maar wel met serieuze uitdagingen. De zware regenbuien in het voorjaar die zorgen voor veel schade, de oplopende temperaturen en de druk van arbeid en bijkomende kostenstijgingen zijn de grootste hoofdbrekers. Gelukkig heeft de vallei wel vaker voor uitdagingen gestaan en zullen ook hier vast oplossingen de oppervlakte bereiken.

Voor de liefhebbers van Port en wijn uit deze regio. De wijn en port uit 2022, daar is serieuze arbeid voor geleverd. Extra van genieten dus!

Remmer is eigenaar van het Woerdens Wijnhuis en werkzaam geweest in de Portugese wijnwereld. Verder verzorgt hij wijnproeverijen, cursussen en wijnevenementen als de WIJNHall.