Chaves in het uiterste noorden van Portugal, op zo’n 10 kilometer ten zuiden van de Spaanse grens, bleek een kleurrijk, charmant plaatsje vol gezellige straatjes om doorheen te struinen. Het staat vooral bekend om zijn geneeskrachtige thermale wateren en geschiedenis als defensief grensbolwerk. Door het strategische belang werd de middeleeuwse stad vaak beschreven als de historische ‘toegangspoort’ tot Portugal (keys to the kingdom), en de naam is blijven bestaan. Chaves (letterlijk “sleutel”) dankt zijn naam dus aan de bijzondere ligging van de stad.
Chaves werd oorspronkelijk door de Romeinen gesticht als een kuuroord en sinds de 17e eeuw bloeide de stad op door de ontdekking van de helende eigenschappen van het mineraalrijke bronwater. Aan de oevers van de rivier Tâmega, in het historische centrum, verrijst de thermale bron Termas de Chaves en ligt de Fonte do Povo (letterlijk de Volksbron), waar je van het geneeskrachtige water kunt drinken.
Het is een van de meest historische steden van Portugal. Tegenwoordig is Chaves vredig en schilderachtig, maar de middeleeuwse erfenis is overal in de stad nog terug te zien. Zo zijn er bijvoorbeeld het versterkte Castelo de Chaves, de oude Ponte de Trajano-brug en de gotische Santa Maria-kerk. We parkeren vlakbij het centrale plein van Chaves, Praça de Camões, en wandelen van daar door het centrum. Alle bezienswaardigheden liggen op loopafstand van elkaar en er hangt een aangename, ontspannen sfeer. De stad straalt een bepaalde warmte uit.
Castelo de Chaves
Het werd gebouwd in de 9e eeuw, nog vóór de stichting van Portugal, tijdens de christelijke herovering, en herbouwd tijdens het bewind van koning Afonso III en koning Dinis. Dom Dinis voltooide de donjon die tot op de dag van vandaag de stad domineert. Vanaf de top van het kasteel (Torre de Menagem) heb je dan ook een spectaculair uitzicht over de stad en de omgeving.
Rond 1160 voegde Chaves zich bij Portugal. Vanwege de grenssituatie was Chaves kwetsbaar voor aanvallen door indringers en als maatregel van bescherming gaf koning Dom Dinis opdracht om het kasteel en de muren (die nog steeds een groot deel van de stad en de omtrek domineren) te verhogen. Direct rondom het kasteel ligt een prachtige tuin die wordt begrensd door wat er over is van de kasteelmuren, hier staan ook enkele artilleriestukken op strategische plekken.
Ponte de Trajano
Ongeveer twee millennia geleden bezetten de Romeinen Chaves, bouwden monumenten zoals de Trajanusbrug en noemden de stad Aquæ Flaviæ. Deze brug, ook wel Ponte Romana de Chaves genoemd, over de rivier Tâmega is waarschijnlijk het bekendste beeld van Chaves. Het is dus een Romeinse brug, gebouwd tussen het einde van de 1e eeuw en het begin van de 2e eeuw. Samen met de thermale baden vormt hij een van de Romeinse erfenissen in Chaves. De brug is door de eeuwen heen gerestaureerd en opgeknapt en werd in de 16e eeuw zelfs gedeeltelijk verwoest door een overstroming. In 2008 werd het een voetgangersbrug.
De brug heeft een lengte van ongeveer honderd meter en een dozijn (zichtbare) bogen. Zelfs vandaag de dag zijn de Latijnse inscripties nog te lezen op de twee kolommen, stroomopwaarts en stroomafwaarts van de Romeinse brug. In 1980 werd nog een derde kolom ontdekt in de rivierbedding, stroomopwaarts en naast de Romeinse brug. Deze is te bewonderen in het ‘Museu da Região Flaviense’. In 2001 werd er een stuk van vijftig meter Romeinse bestrating ontdekt op de huidige Rua Cândido dos Reis, bij de toegang tot de brug.
Forte São Francisco
Het Forte de Nossa Senhora do Rosário, beter bekend als Forte São Francisco de Chaves of gewoon Forte de São Francisco. In de Middeleeuwen raakte Chaves op een bepaald moment onbeschermd. Dus moest het zichzelf versterken en de nabijgelegen heuveltoppen bezetten om te voorkomen dat ze door vijandelijke artillerie zouden worden bezet. De plek die als eerste in aanmerking kwam, was de heuvel van Pedisqueira, waar zich toen een Franciscaans klooster bevond. Tijdens de laatste fase van de Portugese Restauratieoorlog (Guerra da Restauração, 1640-1668) werd er besloten hier een fort te bouwen, volgens de moderne concepten van militaire techniek. Het fort heeft een eenvoudige stervormige plattegrond, met vier verschansingen op de hoekpunten, naar het Vauban-systeem. De muren, een meter dik, variëren tussen de vier en twintig meter hoog en zijn bedekt met graniet.
De hoofdtoegang is via een poort aan de zuidkant, uiteraard via een ophaalbrug over de gracht, die tegenwoordig gedempt is. Er zijn secundaire toegangen aan de oost- en westzijde, die allemaal (via tunnels) naar de Praça de Armas leiden. Tussen de gebouwen in het fort staat de oude kapel van São Francisco, waar zich gedurende drie eeuwen (tot 1942) het graf van D. Afonso, de eerste hertog van Bragança, bevond. Alles is gerestaureerd en goed bewaard gebleven. Het Forte de São Francisco is sinds 1938 geclassificeerd als een nationaal monument.
In 1994 werd het fort opnieuw geclassificeerd en als gevolg daarvan kun je er sinds 1997 overnachten, in het viersterren hotel ‘Forte de São Francisco Hotel‘.
Igreja de Santa Maria Maior
Gelegen aan het centrale plein Praça de Camões. De romaanse tempel werd mogelijk gebouwd in de 12e eeuw, bovenop een eerdere van Visigotische oorsprong. De klokkentoren en het portaal van de middeleeuwse structuur zijn nog steeds aanwezig. Tijdens het bewind van D. João III werd de kerk ingrijpend gerenoveerd door twee portalen in renaissancestijl te integreren in de bestaande romaanse structuur. Binnen is de middeleeuwse structuur bewaard gebleven, bestaande uit drie beuken gemarkeerd door robuuste pilaren en met een houten plafond.
In de voorruimte is de kapel gewijd aan Santa Maria, waarachter zich de sacristie bevindt. Sommige (delen van) binnenmuren zijn bekleed met traditionele Portugese blauw/witte azulejos met Bijbelse taferelen.
Pastéis de Chaves & Folar de Chaves
Uiteraard moet er ook gegeten worden. En laat Chaves nou een aantal smakelijk lokale specialiteiten hebben! Specialiteiten die voor de verandering eens niet zoet zijn. Strijk net als ons neer op een zonnig terrasje van een pastelaria en bestel vooral een Pastel de Chaves en de Folar de Chaves om te proberen. Beide zijn dus hartige hapjes. Begin 2012 ontving de pastel de Chaves op nationaal niveau de beschermde geografische aanduiding en in 2013 werd een registratieaanvraag ingediend op het niveau van de Europese Unie, deze registratie werd goedgekeurd in 2015. Dit komt er eigenlijk op neer dat behalve de producenten in Chaves niemand anders kan claimen “Pastéis de Chaves” te hebben. De Folar de Chaves is een hartig ei-rijk brood dat is gevuld met verschillende kenmerkende Portugese ‘enchidos‘ zoals chouriço en presunto (rauwe ham).
Het was ook gelijk onze laatste zonnige dag in het noorden, alleen wisten we dat toen nog niet… Maar het is hoe dan ook een plek waar ik graag nog eens terugkom!
