Saudades de Portugal

Nog twee weken en het is zover. Eindelijk ga ik, gewapend met een plastic hamer, naar de São João feesten van Porto. Al jaren op mijn bucket list, maar nog nooit van gekomen. Tot nu. Natuurlijk moet ik goed voorbereid op weg. Dus heb ik me gestort in de rituelen en tradities die deze festiviteiten kenmerken. Ik ben er inmiddels klaar voor. Leest u even mee…

Een kleine introductie

Zoals voor vrijwel alle Portugese volksfeesten geldt, gaat de oorsprong ver terug in de geschiedenis. Het begon allemaal met een heidens feest in het teken van vruchtbaarheid, een viering van een rijke oogst en de overvloed. Nadat het christendom zich had verspreid door het land werd het feest opgedragen aan Johannes de Doper. De geboorte van deze belangrijke profeet wordt wereldwijd gevierd op 24 juni. Nu het katholicisme in Portugal vaker een gewoonte is dan een praktijk gaat het vooral om eten, drinken, muziek en een aantal wonderlijke tradities…

De plastic hamer

Het meest in het oog springende element rond São João is de plastic hamer. We noemen dit in het Portugees een martelo de plástico en deze doet sinds de jaren zeventig mee in de feesten. Waar de Portugese wikipedia spreekt over een voorkeur voor fallus-vormige zaken tijdens dit feest (gezien het vieren van de vruchtbaarheid) is elders te lezen dat meneer Manuel António Boaventura de hamer introduceerde in 1963. Werkzaam in de plastic industrie ontwierp hij een nieuw speelgoedartikel om op te nemen in zijn assortiment, toen een groep studenten hem vroegen of hij iets had wat lawaai maakte. Hij gaf ze de hamer en enige tijd later werd het een razend populair onderdeel van de São João feesten.

Wat doen ze met de hamer? Elkaar liefkozend slaan en dan bij voorkeur iemand van het andere geslacht. Dit kan ook met een prei overigens (ja, ook fallus vormig). De prei zou de voorloper zijn van de hamer. Krijg je een tik met één van de twee, dan brengt dat geluk.

Sardientjes

Is er een Portugees feestje, dan moet er iets op de grill. Van oudsher was het cabrita, een jonge geit, die op de barbecue moest tijdens São João, maar tegenwoordig zijn het vooral sardientjes. Ik voorspel dat dit mijn favoriete onderdeel gaat worden…

Majoraan met een rijmpje

Naast de tik met de plastic hamer worden nog andere middelen gebruikt om de partner de liefde te betuigen. Er is namelijk ook de traditie van het plantje manjericão (majoraan), waarbij je je geliefde een plantje aanbiedt met daarin een vlaggetje met een rijmpje erop. De rijmpjes gaan vaak over São João, over Porto en hoe geweldig de feesten zijn. In de dagen voorafgaand aan de feesten vind je kraampjes van Portugese dametjes die volop potjes majoraan verkopen.

Van één van mijn Portugese lezers kreeg ik onderstaande foto. Nu wonend in België was er geen majoraan voorhanden, maar met basilicum kan het dus ook:

Heteluchtballonnen

Als het twaalf uur ‘s nachts is, en Johannes de Doper dus jarig is, barst het grote vuurwerk op de rivier de Douro los. Maar ook is het dan tijd om een heteluchtballon op te laten. Eentje die je kant en klaar hebt gekocht, of eentje die je zelf hebt gemaakt. Op Youtube vind je talloze filmpjes van hoe je dat doet. Op de Avenida dos Aliados worden om middernacht de ballonnen opgelaten van het project São João Baloeiro. In dit project worden in de week voorafgaand aan de feesten workshops gehouden waarin je zelf je ballon kunt maken. Ze laten er 120 omhoog gaan, waarvan sommige meer dan 10 meter hoog.

Ben je net als ik tijdens São João in Porto? Bekijk dan hier het volledige feestprogramma.