Bij een uitgebreide beoordeling van wijn maken we gebruik van een organoleptische analyse. Een beoordeling waarbij we voornamelijk gebruik maken van de neus en de mond. Deze zintuigelijke waarnemingen van smaak, geur en aanraking worden bijgestaan met het zicht. Het zicht waarbij we de kleur en de structuur van de wijn beoordelen.
Na deze uitgebreide analyse vormen we een mening over de wijn. In principe is hiermee de kous af. Maar wijn is natuurlijk veel meer dan dat. Qua geur en smaak kunnen we het niet mooier maken, maar qua zicht slaan we hierbij misschien wel het belangrijkste onderdeel over. Namelijk het etiket.
Het etiket is, helemaal in winkels waarbij er geen actief verkopend personeel aanwezig is, zeer belangrijk. Sterker nog, uit vele studies blijkt dat veel wijn gekocht wordt op basis van het etiket. Oké, het is belangrijk dat de wijn een goede smaakt heeft, maar zelfs als dat niet zo is, kun je een serieuze hoeveelheid flessen verkopen op basis van een etiket. Of je dit op termijn kunt blijven doen is natuurlijk wel twijfelachtig.
Zelfs bij kennis over wijn blijkt een etiket doorslaggevend. Alles bij elkaar dus een behoorlijk groot onderdeel van de commerciële haalbaarheid van je wijnbedrijf. Als wijnmaker heb je natuurlijk ook nog de keuze van dé fles. Afwijkende vormen en kleuren zijn hier alleen wel kostbaar, een fles met net een ander vormpje kan zo maar drie maal duurder uitvallen dan de standaard. Het etiket blijft dus van substantieel belang.
Voordat we de bonte mix van kleurrijke thema’s en zelfs oersaaie etiketten gaan behandelen nemen we eerst de theoretische kant van het etiket onder de loep.
Er zijn namelijk een aantal zaken die verplicht zijn op een wijnetiket. Denk hierbij aan het alcoholpercentage en – niet geheel onbelangrijk – de inhoud van de fles. Ook of de wijn sulfiet bevat is verplicht en de herkomst. In Portugal kom je qua herkomst tegen wie de wijn heeft gemaakt en/of gebotteld. Hierbij is de herkomstclassificatie ook verplicht. De laagste in Portugal is de vinho de mesa. Deze tafelwijn wordt gemaakt van druiven die uit heel Portugal afkomstig mogen zijn. Aan de opbrengst per hectare en soort druiven worden hierbij geen eisen gesteld. Daarna volgt de regionale appelatie, in Portugal aangeduid als Vinho Regional gevolgd door de naam van de betreffende regio. Hierbij mag je als wijnmaker, uiteraard, alleen druiven betrekken uit de betreffende regio en moet je jezelf houden aan bepaalde druivenrassen en een bepaalde opbrengst per hectare. De hoogste classificatie in Portugal is de DOC of tegenwoordig vanuit Europees model ook wel aangeduid als DOP. Hierbij gelden dezelfde regeltjes als de regionale appelatie, alleen dan wat strenger.
Dan is het nu tijd voor de informele tak van het etiket. In 2009 liep ik in meerdere wijnwinkels in Portugal te grasduinen. Toen was de transitie van klassiek naar modern al aardig ingezet. Portugal liep hierbij overigens redelijk voorop in Europa.
Naast de relatief kleurloze klassieke etiketten – waar ik wel een zwak voor heb – waren de meeste schappen ook gevuld met een velerlei aan kleuren en thema variaties. Soms wat schreeuwerig en andere ronduit uitdagend. Het felroze etiket met de naam SEXY erop kende ik al, daar één van de eigenaren van dit merk een goede vriend betrof. Maar ook grote zwarte letter als .COM of een etiket vol met verschillende kleurige ballonnen stonden in fel contrast met de klassieke etiketten.
Ondanks een grote diversiteit van thema’s zie je toch ook hier bepaalde groepen ontstaan. Een veel voorkomend thema heeft te maken met de familieband. Veel kleine en middelgrote wijnbedrijven in Portugal zijn familiebedrijven. Een verwijzing in de vorm van een afbeelding of tekst – of beide – is dan een mooie en voor de hand liggende keuze. Hier zie je ook steeds meer moderne variaties ontstaan. Daarnaast zijn (huis)dieren ook een zeer gewild thema. Dieren die op de wijngaard leven of een verwijzing naar een dierlijke achternaam. Zo zie je bijvoorbeeld vaak een wolf, hert of een paard op een etiket. Qua achternaam is de heer Pato een belangrijke verspreider van de eend. Vogels waren sowieso in trek afgelopen jaren (woordgeintje). De bekende Papa Figos wijn met de gelijknamige geel zwarte vogel bijvoorbeeld. Esporão maakt tegenwoordig in de Minho een vinho verde waarbij de naam én afbeelding van een vogel op het etiket prijkt. Namelijk de Bico Amarelo. Herdade de Gâmbia uit Setúbal ligt midden in een natuurgebied en heeft een hele range aan vogels afkomstig uit dit gebied op de etiketten. Vogels doen dus goede zaken in Portugal. Ook de hond is een graag geziene gast op het etiket. Vaak in combinatie met de naam van deze ”man’s best friend” op het etiket.
Maar het meest voorkomende thema bij wijnen van kleine en middelgrote wijnbedrijven heeft te maken met de cultuur en traditie. En dit is misschien wel het belangrijkste thema. Wijn is namelijk per definitie meer dan gewoon een vergist druivensapje door middel van deze cultuur en traditie. Elke wijngaard ligt in een specifieke regio met zijn eigen cultuur en tradities. Sommige wijnhuizen hebben een bezienswaardigheid of refereren op het etiket aan volken of tradities uit de regio.
En zo, lieve wijndrinkers, krijgt het drinken van wijn een extra dimensie. Het etiket doorgronden resulteert soms in het ontdekken van een leuk weetje. Het kan zelfs de uitlokkende factor zijn om ergens volledig in op te gaan. Zo hebben heel wat mensen zich verdiept in de Tempeliers naar aanleiding de etiketten van Herdade dos Templários. Dus wanneer je weer eens een lekker glas Portugese wijn drinkt, werp dan eens een nieuwsgierige blik op het etiket, wie weet wat je allemaal ontdekt. En zo wordt wijn drinken nog leuker.
Ben je zelf een etiket met een interessant verhaal tegengekomen, of een waarvan je denkt; ”nou, dit is wel heel wat anders!”? Ik zie ze graag voorbij komen!
Remmer is eigenaar van het Woerdens Wijnhuis en werkzaam geweest in de Portugese wijnwereld. Verder verzorgt hij wijnproeverijen, cursussen en wijnevenementen als de WIJNHall.
