Alweer een hele tijd geleden kreeg ik het verzoek eens over dit kapelletje te schrijven. Op zich had dat natuurlijk al veel eerder een keer gekund. Maar ik wou er toch graag eerst zelf geweest zijn voor ik er wat over schreef. Dus duurde het wat lang misschien, maar ik ben het nooit vergeten!
De Ermida da Memória (ook wel bekend als de Capela da Memória) ligt in Sítio, het prachtige, hooggelegen deel van Nazaré. Aldaar kun je genieten van het uitzicht op de zee, het witte dorp beneden en de kraampjes met noten. In Nazaré dragen de vrouwen zeven rokken over elkaar. Zo ook de notenverkoopsters van Sítio. Maar daarover een andere keer meer. Het was de eerste keer niet echt heel mooi weer toen wij er waren, dus was het mooi rustig bij de kapel. Ook de tweede keer dit jaar was het redelijk rustig, al scheen toen gelukkig de zon!
De kapel werd in 1182 gebouwd boven een grot waar de virgem negra (Nossa Senhora da Nazaré) zittend gezien was terwijl ze baby Jezus verzorgde. De constructie/bouw van de kapel is gelinkt aan D. Fuas Roupinho en aan de Legende van Nazaré.
De oorspronkelijke structuur van de kapel bestond uit een eenvoudige veranda, met open zijkanten in de vorm van bogen. In de veertiende eeuw werden die bogen gedecoreerd en de kapel werd verder versierd met verschillende stenen sculpturen aan de buitenkant. Deze zijn intussen allemaal verdwenen… Het gebouw(tje) heeft een vierkante vorm en een piramidevormig dak.
Boven de deur bevindt zich een tegelpaneel van tegels met het wapen van Portugal in een schelp. Boven dit paneel zie je een stenen “huisje” met in bas-reliëf Nossa Senhora da Nazaré geflankeerd door drie geknielde figuren, zwaar beschadigd door de werking van tijd. Op de zuidelijke muur, aan de klifzijde, herinnert een ander tegelpaneel aan het wonder van D. Fuas. Het piramide-vormige dak is volledig betegeld en wordt bekroond door een stenen kruis.
Binnen is het een waar azulejo walhalla! De binnenkant is verdeeld in twee verdiepingen, waar de muren en het gewelfde plafond volledig zijn bedekt met tegels uit de vroege achttiende eeuw. Op een verhoging staat een betegeld altaar dat dateert uit 1702. Op de zijmuren beelden twee grote panelen de legende uit. Het plafond heeft in het midden een vierkant paneel met de afbeelding van de Feniks, symbolisch voor de hoop op leven na de dood. De zijkanten van het piramide-vormige plafond hebben vier panelen, beschilderd met een roos, een palmboom, een ceder, een cipres en bijbelverzen gewijd aan de Maagd Maria. Hier worden de kenmerken van deze planten vergeleken met de deugden van de Maagd.
De benedenverdieping, met een klein venster over de afgrond is bedekt door een gewelf, met een paneel dat het mirakel van D. Fuas vertegenwoordigt. Het geeft toegang tot de ingang van de grot waar het beeld van Nossa Senhora da Nazaré (van 711 tot 1182) werd bewaard. Hetzelfde jaar dat de kapel op de grot werd gebouwd, die hierdoor werd afgesloten, en vervolgens werd vergeten door de eeuwen heen… Door een klein raampje kun je naar buiten, op het strand van Nazaré kijken. Achter je staat dan een replica van Nossa Senhora da Nazaré (achter tralies en glas).
In de late zestiende eeuw vond een monnik in het register van het klooster van Alcobaça een kopie van een territoriale schenking van D. Fuas Roupinho aan Nossa Senhora da Nazaré, gedateerd in 1182. Hierin werd gesproken over de legende en een mysterieuze grot onder de kapel. Wat volgde was een religieuze reis naar Nazaré, waar hij samen met andere gelovigen is gaan graven onder de kapel, op zoek naar die grot. Die ze uiteindelijk ook daadwerkelijk ontdekten.
Nossa Senhora da Nazaré wordt uitgebeeld door middel van een 25cm hoog houten beeld, zittend op een bank terwijl ze kindje Jezus verzorgt. De handen en gezichten zijn donker geverfd (virgem negra – zwarte maagd). Men denkt echter dat dit pas decennia later is gebeurd.
Tijdens de Middeleeuwen verschenen honderden afbeeldingen van zwarte maagden door heel Europa. Waarvan de meeste net als deze uit hout gesneden zijn, ook kleine afmetingen hebben alsmede gekoppeld zijn aan een wonderbaarlijke legende. Tegenwoordig zijn er nog ongeveer vierhonderd van deze oude afbeeldingen, of hun replica’s, in kerken in heel Europa te bewonderen.
Binnenkort ben ik weer in Nazaré, hopelijk schijnt dan de zon en heb ik tijd voor nog een bezoek aan dit wonderlijke plekje!
Update: Gelukt, en het zonnetje scheen!!
Voor meer informatie over deze regio of Portugal in het algemeen, bezoek ook eens de website van Visit Portugal.
