Portugal heeft een even rijke als bewogen historie, die eeuwen bestrijkt waarin een relatief bescheiden land een opmerkelijke rol speelde op het wereldtoneel. Daarmee lijkt het wel wat op het oude Nederland. Hans gaat er het komende jaar voorbeelden van uitlichten. Hij is al jaren een trouwe passant in Lagos en omstreken. Eerder was hij correspondent voor de Volkskrant en De Morgen in Afrika en China, waar hij van Luanda via Johannesburg en Maputo tot Macao menige Portugese link tegen het lijf liep.
O Mercado dos Escravos
Wie in Lagos wel eens langs de Avenida dos Descobrimentos, de Avenue der Ontdekkingen, heeft gezworven, over de door palmbomen omzoomde promenade langs de Ribeira de Bensafrim richting het Forte da Ponta da Bandeira, het oude fort aan de riviermond, die kan het markante plein-met-fontein niet missen.
Bij het Praça do Infante D. Henrique, het Plein van Hendrik de Zeevaarder, pal tegenover de Igreja de Santa Casa de Misericordia, het Heilig Huis van Medeleven, ligt ook een weliswaar bescheiden, maar markant Portugees museum.
O Mercado dos Escravos, meldt een klein bord. De slavenmarkt.
Iets verderop, in het parkje bij de gerestaureerde stadsmuur, staat het trotse standbeeld van Gil Eanes. Eanes was een van de meest vermetele vroege zeevaarders van het land. Zijn naam is ook voor altijd verbonden met de Portugese slavenhandel -al lees je daar niet over op zijn sokkel.
Zeemonster
Eanes durfde het bijna 600 jaar geleden aan om vanuit Lagos de berucht onstuimige Cabo Bojador te passeren, een kaap op de Afrikaanse kust ter hoogte van de Canarische eilanden. Hij bewees hiermee dat in de woelige golven geen zeemonsters verscholen gingen die schepen zouden verzwelgen.
Het legde voor de Portugese caravela´s de passage open naar West-Afrikaanse kusten verder naar het zuiden, van Senegal en Gambia tot Guinee en Sierra Leone.
Portugezen werden zo in Europa de pioniers van de zeegaande slavenhandel. In 1444 werd de eerste grote lading tot slaaf gemaakte Afrikanen aan wal gebracht in Lagos. Het was op een warme dag in augustus, en de bevolking was uitgelopen om de terugkerende schepen te verwelkomen.
Klaagzang
Op een van de sobere zuilen in het museum wordt gemeld hoe een plaatselijke chroniqueur het tafereel omschreef: families worden van elkaar gescheiden, er wordt getrokken en geduwd, vrouwen werpen zich op hun kinderen om te voorkomen dat ze worden weggehaald, er klinken klaagzangen. Prins Hendrik is erbij, op zijn witte paard.
De West-Afrikanen die de eerste jaren worden aangevoerd blijven vooral in Portugal: ze worden te werk gesteld om het vieze en zware werk te doen bij mensen en instellingen die zich een slaaf kunnen veroorloven. Het bezit geldt als een teken van rijkdom.
Kerk
De kerk is een van de grote slavenhouders, zo leert het door de gemeente uitgegeven boekje Lagos na rota da escravatura -Lagos en de slavenroute- dat bij de entree van het museum verkrijgbaar is.
De grootschalige export van tot slaaf gemaakte Afrikanen naar nieuwe Europese koloniën begint pas later. In het museum is een kaart te vinden met een geografisch overzicht van waar de menselijke handelswaar allemaal heen werd verscheept.
De Portugese kolonie Brazilië wordt samen met de Caraïben de meest gefrequenteerde bestemming, met grofweg tussen de 3,5 en 5 miljoen mensen.
Museu O Mercado dos Escravos in Lagos is open van 10 tot 18 uur, van maandag tot en met zaterdag. Toegang kost 4 euro.
* R. da Sra. da Graça 26, Lagos
Hans Moleman is al jaren een trouwe passant in Lagos en omstreken. Eerder was hij correspondent voor de Volkskrant en De Morgen in Afrika en China, waar hij van Luanda via Johannesburg en Maputo tot Macao menige Portugese link tegen het lijf liep.
