Saudades de Portugal

Belofte maakt schuld. In mijn vorige en tevens eerste blog bepleitte ik dat we Portugal als serieus wijnland moeten gaan zien. Ik ben me ervan bewust dat een hoop lezers van deze website dit al doen, toch? Ik wou in mijn eerste blog de toon zetten voor toekomstige blogs en hiermee de manier waarop ik het onderwerp Portugese wijn wil behandelen. Dat is wel zo handig (dacht ik als onervaren blogger?) dan weet je direct of je wilt af- óf aanhaken de komende tijd.

Als we eerst bij wat andere wijnlanden spieken bemerken we dat een serieus wijnland niet zonder een solide basis van autochtone druivenrassen kan. De Franse druivenrassen zijn hierin heer en meester. Elke wijndrinker kent de druivenrassen zoals Chardonnay, Sauvignon Blanc, Merlot en Cabernet Sauvignon. Italië heeft ook een grote diversiteit aan autochtone druivenrassen en weet deze steeds beter te vermarkten. Spanje doet ook een flinke duit in het zakje met druivenrassen als Tempranillo en Verdejo. De grote druivenrassen in Spanje hebben overigens veelal één of meerdere synoniemen in Portugal, alsmede binnen de eigen landsgrenzen, om het makkelijk te houden.

Voordat ik verder ga met het onderwerp autochtone Portugese druivenrassen, eerst nog even dit. In Portugal staan ook aardig wat niet autochtone druivenrassen aangeplant. Deze buitenlandse druiven vindt men met name in de regio’s Lisboa, Tejo en Alentejo. De wijn van deze druiven zijn voornamelijk blends met Portugese druivenrassen, en dit levert veelal fantastische wijnen op, zowel in het lage als hoge prijssegment.

Nee, van verloochening is hier naar mijn mening geen sprake. Autochtone druivenrassen blijven de boventoon voeren en zullen dit gezien de behoefte aan authenticiteit en hun weerbaarheid tegen hitte nog een lange tijd blijven doen.

Zoals de titel van deze blog al doet vermoeden; het onderwerp autochtone druivenrassen van Portugal wordt een tweeluik van blauwe en witte druivenrassen. Beide soorten behandelen in één blog zou een serieus wijnland onwaardig zijn, en daar zetten we nou juist op in.

Binnen dit tweeluik moeten we helaas ook keuzes maken. Het is onmogelijk om alle blauwe druivenrassen in een luchtig leesbare blog te krijgen, zelfs met een kleine selectie van druiven heb ik moeite om kort van stof te blijven. Daarom heb ik 4 rassen geselecteerd op basis van aanplant en reputatie.

Buiten de selectie van deze 4 rassen om, is het belangrijk om de volgende druif te benoemen; Tinta Roriz (in de Douro) of Aragonês (in de Alentejo), zelfde druif, andere naam. Deze ‘Portugese’ druif heeft een serieuze aanplant en heeft ook nog eens een goede reputatie. De druif staat echter in Spanje aangeplant onder de naam Tempranillo. Dus mocht je meer willen weten over deze druif, dan is er online informatie in overvloed. De volgende rassen zijn niet overgewaaid vanuit de grote oosterbuur en dus uitermate geschikt voor een blog over de echte blauwe druivenrassen van Portugal.

Touriga Nacional

Het vlaggenschip van Portugal. Deze druif staat nagenoeg in heel Portugal aangeplant, en terecht. De druif vind je nauwelijks elders in de wereld, onbekend maakt onbemind. Aan liefde voor de druif gelukkig geen tekort, want de Portugezen beminnen deze druif hartstochtelijk.

Touriga Nacional wordt sterkt geassocieerd met de Douro vallei, de druif is echter afkomstig uit de Dão regio. Van oudsher heeft de druif een zeer lage opbrengst per hectare, om deze reden was de druif begin jaren ’70 bijna uitgestorven. Wat?! Ja, bijna uitgestorven! Gelukkig heeft de druif tegenwoordig door vele kloonprogramma’s een economisch acceptabele opbrengst per hectare.

De druif is qua formaat relatief klein met een dikke schil. Touriga Nacional is een sterke druif die eigenlijk alleen voor het moment van de vruchtzetting een aantal kwetsbare momenten kent. Als de druif eenmaal gaat, dan laat hij zich door weinig dingen van de wijs brengen. Ziektes, hitte, oogstmoment en zelf houtgebruik in de kelder lijken op deze druif relatief weinig invloed te hebben. Qua smaak heeft Touriga Nacional meestal een goede dosis aan zwarte bes gecombineerd met florale tonen, munt en mineraalheid.

Leuk detail is dat we de komende jaren nóg betere wijnen mogen verwachten van deze druif. Leeftijd doet Touriga Nacional erg goed, de wijnen afkomstig van oude stokken zijn aanzienlijk complexer en rijker. De druif staat in vele gebieden in Portugal pas relatief kort aangeplant, buiten de Douro en de Dão om natuurlijk. We mogen de komende jaren nog veel verwachten van deze druif uit gebieden als de Alentejo, een zeer mooi vooruitzicht.

Touriga Franca

De koningin van de Douro. Deze druif, die ook weleens Touriga Francesa wordt genoemd, is een kruising van Touriga Nacional en Marufo. De druif is ergens halverwege de 19^de eeuw ontstaan in de Douro vallei en is tot nu toe nauwelijks naar andere wijngebieden geëmigreerd. Blijkbaar is deze druif honkvast; hoe dit komt? Geen idee, beste antwoord van een bevriende wijnboer: ‘je deelt jouw vrouw toch ook niet met anderen’. Op zichzelf een goed punt. Enfin.

De naam Franca of Francesa heeft overigens niks met Frankrijk te maken en al helemaal niets met het druivenras Tinta Francisca. De druif belandt nog weleens in een synoniemenlijstje op internet, maar is een compleet andere druif, zelfs inferieur ten opzichte van Touriga Franca.

Touriga Franca is rijk aangeplant in de Douro, het is zelfs de meest aangeplante blauwe druif in deze vallei. Dit heeft voornamelijk te maken met de hoge opbrengst per hectare. Hiermee is de druif interessant voor de wijnboer én de wijnmaker. Erg belangrijk in een regio waar de boeren van oudsher het  aanplant areaal bepaalden. We doen de druif echter tekort als we deze grote aanplant alleen wijten aan het rendement. Touriga Franca is namelijk onmisbaar voor het smaakprofiel van Port en Douro wijnen. De sterke bloemige geuren van deze druif gecombineerd met tonen van passievrucht vormen de basis van Port en wijn uit deze vallei. Daarmee vormen Touriga Franca en Touriga Nacional een duo zoals Merlot en Cabernet Sauvignon in de Bordeaux, en daarmee hoort de druif thuis in het lijstje van blauwe druivenrassen.

Baga

Voor velen de Pinot Noir van Portugal, alhoewel ik de druif soms meer vind lijken op een Nebbiolo. Deze blauwe druif met een dunne schil kent maar één echte thuisbasis: de Bairrada. Alhoewel er zeer sterke aanwijzingen zijn dat ook deze druif afkomstig is uit de Dão regio. Baga staat in deze regio aan de basis van rode wijn en mousserende wijn. Sinds het begin van deze eeuw heeft de druif een groot aandeel verloren van zijn aanplant in de regio. In het jaar 2000 was 90% van de regio aangeplant met Baga, tegenwoordig schommelt de aanplant rond de 35%. De belangrijkste reden hiervoor is de prijs. De druif bracht lange tijd weinig op, en wijngaardbezitters willen ook wat geld verdienen. De Baga druif voelt zich erg lekker bij een bodem van klei en leisteen. Wat betreft de smaak; Baga kent meestal smaken van intens zwart fruit, koffie en tabak ondersteund met een goede zuurgraad

Trincadeira

In de Alentejo staat deze druif flink aangeplant vanwege zijn hoge opbrengsten per hectare. Trincadeira staat nagenoeg in heel Portugal onder verschillende namen. Naast de Alentejo is de regio Douro een belangrijk aanplant gebied. Hier draagt de druif de naam Tinta Amarela – ik word soms ook gek van al die synoniemen! – en valt net buiten het rijtje van de grote vijf in de Douro. De druif is redelijk vatbaar voor schimmels en rot. Locatie van aanplant is derhalve cruciaal voor succes. De Alentejo is een goede regio voor deze druif gezien het warme klimaat en minimale hoeveelheid aan neerslag. Met een beetje zorg en veel zon weet deze druif verrassend mooie wijnen voort te brengen. In de Alentejo tref je deze druif in de blend met andere druiven maar ook als monocépage (dan bestaat de wijn uit één druivenras).

In de Douro vindt men de druif eigenlijk altijd in de blend met andere rassen. Trincadeira is echter zelden de prominente druif in de blend, maar in uitzonderlijke gevallen krijgt hij toch de hoofdrol. Onder andere Dirk Niepoort is fan van deze druif en geeft hem een belangrijke rol in zijn rode Redoma wijn.

De smaak van de druif kan nogal verschillen per regio, maar heeft altijd een kruidenachtige geur met een klein pepertje.

Dit was hem voor deze keer, de volgende ronde; witte druiven uit Portugal! Vragen of opmerkingen zijn wederom, altijd welkom. Blijf gezond en neem zo nu en dan een glaasje wijn. Onderstaand een paar opties voor het glaasjes wijn.

Touriga Nacional

• Quinta do Cardo Touriga Nacional Reserva

Touriga met een flinke houtrijping. Afkomstig uit de Beira Interior en biologisch. Zwarte bes, vijg, balsamico, eucalyptus en bakchocolade.

• Wisdom Tree

Een Touriga Nacional uit de Dão regio. Klein beetje houtopvoeding met tonen braam, leer, gerookt, allen tezamen in een boerenstal. – schrijf ik dit echt op?…

Trincadeira

• A Trincadeira não é tão Preta

Afkomstig uit de Alentejo, zonder houtopvouding. Smaak van bessenjam, laurierblad, rozijntjes, salie en nootmuskaat. Complex, frivool en boers. Wat een mix.

• Trincadeira Esporão

Uit de Alentejo en opgevoed op beton. Rijpe blauwe bes, houtskool, kersenjam en tabak. Rijp fruit in de smaak met lichte tannine en gedroogde kruiden.

Baga

• Pato Rebel tinto

Baga in optima forma. Donkere kers, pruim, braam, viooltjes, katoenbloesem. Sappig in de smaak, zwarte besjes en wat potaarde (dat laatste is écht positief).

• Luis Pato Vinhas Velhas tinto

Krachtige Baga met houtopvoeding. Beetje lucht erbij. Geur van blauwe bes, pruimensaus, vanille, tikkeltje tabak en bloemetjes. Smaak is zachter en minder rebels dan de Rebel.

Wil je Touriga Franca proeven? Koop dan een rode wijn uit de Douro, grote kans dat deze druif erin zit.

Remmer is eigenaar van het Woerdens Wijnhuis en werkzaam geweest in de Portugese wijnwereld. Verder verzorgt hij wijnproeverijen, cursussen en wijnevenementen als de WIJNHall.