Saudades de Portugal

Nu breng ik toch al een jaar of vijftien vrij veel tijd door in Portugal, maar van Estarreja had ik nog nooit gehoord. Dat doet vermoeden dat er niks te zien is in dit dorp met nog geen achtduizend inwoners. Foute conclusie, zo ontdekte ik onlangs. Er is een fraai natuurgebied, maar daar vertel ik een andere keer over. Vandaag wil ik het hebben over de te gekke street art route die je hier kan wandelen. Daarmee ontdek je én het dorp én bijzondere, urbane kunst van internationale kunstenaars.

Achtergrond

Met negen grote muurschilderingen en nog veel meer kleinere street art werken zijn de straten van Estarreja zo ongeveer een museum. Dit is het gevolg van het festival ESTAU wat voor het eerst in september 2016 werd gehouden en dit jaar zijn tweede editie zal beleven. ESTAU staat voor ESTarreja Arte Urbana en is een initiatief van de creatieve organisatie “Mistaker Maker”.

Het had enige voeten in de aarde voordat het festival van start kon gaan. De lokale bevolking was niet direct enthousiast over het idee. De omslag kwam toen de bekende Portugese street artist Bordalo II aan het werk ging. Als onderdeel van de jaarlijkse Birdwatching Fair van Estarreja maakte hij, op een redelijk afgelegen plek, een ijsvogel. Hij deed dat op zijn eigen manier, dus van vuilnis dat hij eerst bewerkt en daarna beschilderd.

De ijsvogel was een groot succes. Estarreja was klaar voor de straatkunstenaars! En dus werd het eerste ESTAU festival georganiseerd, waarbij kunstenaars van over de hele wereld werden uitgenodigd om een stukje van het dorp te verfraaien. Voorwaarde was wel dat de werken in verband moesten staan met de cultuur of geschiedenis van de omgeving. Precies zoals de ijsvogel, die in het nabijgelegen natuurgebied voorkomt.

Route

• Begin op de Rua Professor Dr. Manuel Andrade, aan de zuidkant van het centrum. Op nummer 139 kom je het eerste werk tegen. Het heet “Sideral” en werd gemaakt door de Portugese kunstenaar Hazul. Hem ken je misschien van werken uit Porto.
• Loop verder over de Rua Visconde Valdemouro. Aan de rechterkant van de straat, bij nummer 39, kom je de eerste elektriciteitskast tegen die onder handen is genomen door de Portugees Add Fuel. Hij maakte er in totaal drie, dus houd je ogen open voor de andere twee! Het cultuuraspect in zijn werk is overduidelijk de Portugese azulejos, oftewel de bekende tegels.

• Even verderop in de staat zie je de bioscoop. De zijwand hiervan heeft een enorme muurschildering gekregen van het Braziliaanse duo Bicicleta sem freio. De titel is ‘A música é uma fera invisível’. Dat betekent “muziek is een onzichtbaar beest”. Het Braziliaanse carnaval was de inspiratie voor alle kleuren. Als je goed kijkt zie je allerlei dieren die ook weer voorkomen in het natuurgebied.

• Ga aan het einde van de weg naar rechts en volg de Avenida Visconde de Salreu. Naast een tweede elektriciteitskast van Add Fuel kom je ook twee werken tegen van de Poolse NeSpoon. Eerst een klein ornament aan de muur, maar daarna een grote muurschildering. Zij wordt geïnspireerd door kant, dat zal je niet ontgaan. Daarmee is ze automatisch al geschikt om iets van de Portugese cultuur te laten zien, want kantklossen is een belangrijke traditie. Buiten deze wandelroute vind je nog meer werk van NeSpoon, op de Rua do Professor Primário 10.

• Wandel een klein stukje de Rua Dr. Alberto Vidal in. Aan de rechterkant zie je al gauw een muurschildering op een muurtje achter een veld vol onkruid. Dit is het werk van Claudia Guerreiro, die schilderde op de muziek van de artiest Filho da Mãe. Terwijl hij live speelde, interpreteerde zij zijn muziek door deze schildering. Dit werk maakte onderdeel uit van het parallelle programma, waarbij verschillende kunststromingen werden samengebracht.
• Vanaf hier zie je de volgende schildering al in het steegje dat naar de Rua Dr. Souto Alves leidt. De bonte kleuren en tekeningen op deze witte muur zijn onderdeel van de workshop Lata65. Hierbij worden mensen van boven de 65 jaar oud uitgenodigd om eventjes een street artist te zijn. De ouderen waren eerst wat weifelend over hun opdracht, maar vooral de vrouwelijke deelnemers gingen later enthousiast in de weer met de spuitbussen verf.
• Dan komen we nu bij mijn favoriet, de Argentijn Bosoletti. Hij schilderde op de gevel van een huis aan de Rua Dr. Souto Alves. In tegenstelling tot de meeste van zijn collega’s heeft hij geen achtergrond in graffiti, maar in het Naturalisme. Dat verklaart waarom zijn werken eruit zien als ware schilderijen. Hij gebruikte voor dit werk een foto die hij vond op de vlooienmarkt. Hij wil daarmee zeggen dat we achteloos omgaan met ons erfgoed. Onze oude familieportretten worden zonder problemen op de vlooienmarkt verkocht, alsof ze niets waard zijn voor ons.

• Naast de schildering op de gevel heeft Bosoletti nog een tweede werk op deze plek gemaakt. Om het te zien moet je door de brievenbus van de gevel gluren. Geen zorgen er woont niemand meer achter! Je zult zien dat er slechts een tweede gezicht achter schuilgaat.
• Loop nu in de richting van het plein Praça Francisco Barbosa. Neem vanaf dit plein de eerste zijstraat naar links en je stuit al snel op de volgende, prachtige Bosoletti. Deze grote wandschildering laat ook weer goed zien hoe de kunstenaar het gebouw zelf gebruikt in het werk. Met slechts drie kleuren verf schilderde de Argentijn deze imponerende vrouw. Hij incorporeerde zelfs de uitlopers van zijn verf.
• Vanaf hier loop je naar het noordoosten, op de Rua Dr. Casimiro da Silva Tavares. Als je aankomt op de kruising met de Avenida 25 de Abril zie je het gigantische werk van Fintan Magee. Deze Australiër heeft de muur van een hoog gebouw gekregen als doek en hij schilderde er een meisje op. Ze is een vrijwilliger van het festival, uit Estarreja, met wie hij sprak tijdens zijn verblijf. Hij noemde het werk ‘Head in the clouds’. Als je het dorp in komt rijden via de hoofdweg is dit het eerste werk dat je tegenkomt.

• Steek over naar de Rua Luís de Camões. Aan de achterkant van het eerste gebouw aan je rechterhand maakte de Portugese Kruella d’Enfer de ‘Diamante’. Waar veel andere werken zijn gemaakt met reguliere verf, is deze helemaal gespoten met spuitbussen. Het is geïnspireerd op Art Noveau, dat je hier en daar tegenkomt in Estarreja.
• Loop tenslotte naar de Rua Dr. Antonio Madureira. Naast de camperplaats zie je dan eindelijk het werk waar het allemaal mee begon. De ijsvogel van Bordalo II. Zijn overtuiging dat onze consumptie en afvalproductie een einde maakt aan allerlei diersoorten wordt goed weergegeven. Je kan in het materiaal nog de bumper van een auto en ander onderdelen terugzien.

Isaac Cordal

Wat ik je nog niet heb verteld is dat de Spanjaard Isaac Cordal, twintig kleine mannetjes heeft verstopt in Estarreja. Ze hebben allemaal een grijs pak aan, waarmee hij kritiek geeft op een maatschappij, waar de mannen in grijze pakken de dienst uitmaken. Je vindt deze mannetjes op onverwachte plekken, maar vaak in de buurt van de andere werken. Kan jij ze alle twintig vinden?

Estarreja ligt veertig minuten rijden ten zuiden van Porto in het district Aveiro. Meer over ESTAU vind je hier. Voor meer informatie over deze regio of Portugal in het algemeen, bezoek ook eens de website van Visit Portugal.