Saudades de Portugal

Deze blog gaat over de Tauromaquia, oftewel stierenvechten/-rennen. Waarbij ik het ga hebben over stierenrennen. In andere blogs heb ik al bepaalde verhalen over verteld. Ik ben geen voorstander van welke dierenleed ook, dat staat voor alles. Ik ben niet geboren met de stieren-gen. Veel mensen geboren in de streek: Lezirias, in de omgeving van Santarem tot aan Vila Franca de Xira en bijv. Montijo, Moita, Alcochete hebben wel deze “stierenvibe”. Ikzelf heb dat niet maar was wel nieuwsgierig waarom die mensen die vibe hadden.

Ik ga een aantal ervaringen met jullie delen die ik zelf heb meegemaakt. Voor de duidelijkheid over de stierenrennen, niet over de stierenvechten/arena. Die heb ik maar één keer meegemaakt, in Pamplona/Spanje, en heb daar met bonkend hart gezeten op de tribune. Totaal niet mijn ding, ik heb meegemaakt hoe het hele stadion volledig in een soort trance raakte toen de stier de arena betrad en tijdens heel het ‘spektakel’. Ik vond het doodeng.

Maar eerst moeten we een aantal zaken in perspectief zien. We zullen een stap in de geschiedenis moeten zetten. Vroeger, in de arbeidersklasse dorpjes was er minder vertier dan wat wij nu kennen. Je had in die tijd een dorpsfeest, een romaria/processie, een groot jaarfeest/evenement en daar vielen de stierenrennen=largadas onder. Een largada betekent letterlijk ‘het loslaten’ van dieren, in dit geval van stieren.

Veel vertier was er naast het noeste harde werken op het land of in de fabriekjes die net opgekomen waren eind jaren 19de eeuw, niet. In die streek was van oudsher het houden van stieren/runderen. Beroemde ‘fokhuizen’ vind je terug in deze streek. Sterke mannen werden hoeders van deze kuddes, campinos genoemd (cowboys). En de vaders gaven deze ambacht door aan hun zoons en zo ontstonden tradities.

Toch in het oude Kreta zijn opgravingen gedaan waarop afbeeldingen uit de Minoïsche tijd te zien waren van mannen die over stieren sprongen ten teken van viriliteit, kracht, testosteronproef, van man-zijn. Er was een stieren-cultus. Waarbij de stier niet onderdanig of als mindere werd gezien dan de mens, maar een intelligent, sterk en krachtig dier waar je als mens, als man aan kon meten. Dit soort evenementen waren ook bedoeld om de vrouwen te imponeren, om zo ook aan een huwelijks(parings)partner te komen.

Stierrennen worden niet alleen in Portugal, Spanje, Frankrijk, maar ook in Zuid-Amerika (import via de Spanjaarden) gehouden. De vechtstieren hebben als stamouder de ‘oer-os’. Maar fokprogramma’s hebben ze van ‘gewone runderen’ gemaakt tot wat ze nu zijn, gespierde bullen van zo’n 500 kilo gemiddeld. Ze zijn temperamentvol en moedig. Sommige rassen zijn lager of hoger in schofthoogte, dikkere nek/kop, maar allen hebben ‘wilde kracht’. Bijvoorbeeld de Toro Bravo/wilde stier. Bravo betekent ook moedig! Ze zijn overwegend zwart, maar bruin komt ook voor en meer zeldzaam is de grijze stier. Stieren zijn heel intelligent. Bij stierenvechten kunnen ze maar één keer meedoen omdat ze daarna de moves van de bandolero (her)kennen.

Hoe intelligent een stier is heb ik zelf gezien bij een largada. Een telefooncel stond tussen een man en de stier in. De stier wachtte geduldig tot de man de eerste move zette, hij had meer geduld dan de man. De man ging via de rechterkant een rondje om de telefooncel. Stier erachter aan. Dit ging een paar keer zo door. Tot de man linksom ging, stier ging ook linksom. Iedereen riep die man daar weg te gaan want het was behoorlijk dom en gevaarlijk wat hij deed. De man dacht slimmer dan de stier te zijn en ging weer rechts en pats dat had de stier al uitgedokterd en boem confrontatie van man en stier was een feit. De man werd op de horens genomen. Hij lag toen stil op de grond en andere mannen probeerden de stier af te leiden om zo bij die man te komen en hem af te voeren. Ik kan hier dus niet tegen. Want ook al is het een eigen keuze om mee te doen aan dit gevaarlijke ‘spel’, het kan zo mislopen. Vroeger deden er vooral veel dronken mensen mee, maar tegenwoordig wordt hier op toegezien.

Bij de Spaanse Pamplona versie worden ongeveer zes stieren door één hoofdstraat/route losgelaten. In Portugal (met name bij de Lezirias, Montijo, Moita, Alcochete) worden drie stieren losgelaten, maar elk in een andere straat/deel. Ze worden in de arena verzameld en van daaruit vertrekken ze één voor één naar hun straatdeel. Aan het eind worden ze weer in de arena verzameld. Voor elke geretourneerde stier in de arena wordt een mortierschot gelanceerd wordt, het geluid kun je niet missen.

Het gaat niet alleen om de stierenrennen, maar ook alles eromheen. Het is een hele week feest met vermaak, kermis, farturas (portugese churros), veel eten en veel drinken, men danst, er zijn optredens van popgroepen, muzikanten en volksdansgroepen. Dus hier wordt enorm naar uitgekeken. Mensen schaften dan nieuwe kleding en schoenen aan en liepen te paraderen (de mannen) en flanneren (de vrouwen). Dit was ook een ware ‘match make’ week…..Vele bruiloften kwamen er uit voort en er werden ook vaak baby’tjes geboren, negen maanden later.

Een keer met de zomervakantie waren we met ons gezin bij een largada, maar dan in de avond. Dan is het donker en is alle feestverlichting aan. Met de kids bleef ik stevig achter de houten hekken. Een parcours is helemaal afgesloten door houten balken. Klim je eroverheen dan kom je op de weg kant waar de stier is. Als de stier eraan kwam dan sprongen mensen van de weg kant weer op de houten balken om dan naar de achterkant te springen. Deze balken geven genoeg bescherming dat de stier er niet door kan. Mensen hebben hun huizen en voordeuren beschermd met houten schilden. Er is een kleine opening zodat er nog mensen achter kunnen schuilen. In bomen hangen touwen dus mocht de stier aan de man dan kun je nog in de boom klimmen. Alle restaurants en winkels hebben de deuren gesloten, dus daar kun je niet binnen. Het is wel eens gebeurd dat een stier gewoon een etablissement of een huis binnen ramde… Maar kennelijk hebben mensen deze adrenaline nodig.

Terug naar het verhaal, we stonden dus veilig en op een gegeven moment hoorde ik de derde mortierknal en wist dus dat de drie stieren binnen waren in de arena. Dan worden de straten weer vrijgegeven en kun je vrijuit lopen. Ik liep met de kids alvast richting parkeerplaats, maar om daar te komen moesten we ons door een smalle oversteek met houten balken begeven. We zitten daar aan de ‘goede’ kant te wachten tot mijn man eraan kwam en we naar huis konden gaan. Maar die bleef wat langer weg. Het was heel donker inmiddels, zeker daar op die plek, achter de arena. Ik had de jongste op een balk gezet en hield haar vast, de oudste stond met de voeten op de houten balk en mijn hand hing aan de ‘verkeerde’ kant van de houten balken tot ik iets raars voelde aan mijn hand, een soort wind. Maar wind met geluid. Toen ik mij er bewust van werd, zag ik in het donker het silhouet van een stierenkop. Hij was ontsnapt uit de arena en stond dus bij ons en was nieuwsgierig naar de stokjes die over de balken hingen (=mijn vingers!!!). Mijn hemel, we keken elkaar in de ogen, de stier en ik en als een torpedo pakte ik mijn jongste van de balk en met haar op schoot en met de oudste aan de hand rennend als een malle, kijkende naar waar ik ons in veiligheid kon brengen.

Boven op een open pickup? Onder een auto kruipen? We bleven rennen en rennen en rennen, ik verloor allemaal spullen uit mijn tas die open was, sleutels, lippenstift, nog meer lippenstift want je moet altijd de keuze hebben welke kleur. Toen ik erachter kwam dat er geen stier achter ons aan was gekomen, moest ik de hele parcours wat we hadden gerend aflopen op zoek naar alle spullen die uit mijn tas waren gevallen. Gelukkig vond ik alles wel terug, althans het belangrijkste…

Maar oef, dit was een ongewenst moment met een stier en ik was sowieso al geen held!

Ate a proxima, tot de volgende keer.

De in Portugal geboren Edite dos Santos, woont sinds haar derde jaar in Nederland. Ze werkt hier als voetreflexologe en natuurgeneeskundige. Ze gelooft in een holistische aanpak van klachten en in evenwicht tussen body, mind and soul. Verhalen vertellen en verhalen schrijven doet ze graag. Haar motto is: mooie woorden zijn er om gedeeld te worden.