Als Portugalliefhebber ken je natuurlijk de prachtige stemmen uit de fado van bijvoorbeeld Mariza, Amália Rodrigues of Ana Moura. Maar wat zouden deze stemmen zijn zonder de ondersteuning van de guitarra portuguesa? Het onmiskenbare geluid van deze Portugese gitaar is essentieel binnen de fado. Vandaag een beetje uitleg over dit prachtige instrument.
De guitarra portuguesa is een zogenaamd dubbelkorig snaarinstrument, wat betekent dat er naast elke snaar een snaar met een gelijke lengte, dikte en spanning is geplaatst. Dit gitaar wordt voornamelijk gebruikt bij de fado. Meestal hoor je hem als begeleidingsinstrument, maar als je wel eens naar een fadoconcert bent geweest heb je vast ook gehoord dat hij los wordt bespeeld. Het meest opvallend aan deze gitaar is misschien wel de peervormige klankkast van hout. wat hem een beetje doet denken aan een mandoline.
Het geluid van de guitarra portuguesa is duidelijk herkenbaar. Het komt tot stand door het bespelen van twaalf stalen snaren, die in zes paren gestemd zijn. Bij de drie laagste paren is één snaar altijd een octaaf hoger gestemd dan de andere. Vroeger werd het instrument met de vingernagels bespeeld, maar tegenwoordig gebruikt men vaak unhas (het Portugese woord voor nagels), plectra die op de nagels worden gezet. Meestal wordt er met twee vingers gespeeld.
Fado kennen we natuurlijk uit Lissabon en Coimbra. Het is dan ook in deze steden dat de Portugese gitaar veel bespeeld wordt. Er bestaat een klein verschil tussen guitarras uit Lissabon en guitarras uit Coimbra. De variant uit Coimbra heeft een iets grotere klankkast en een iets bredere hals die eindigt in de bekende druppelvorm, terwijl de variant uit Lissabon eindigt in een krul en een helderder geluid heeft.
Gitaarhelden
Van enkele grote gitaristen heb je misschien wel eens gehoord. Heel bekend is Carlos Paredes, die in de tweede helft van de twintigste eeuw verschillende albums uitbracht en het prachtige “Verdes Anos” componeerde. Het maakt onderdeel uit van het album “Uma guitarra portuguesa“. Ook Custódio Castelo is een grote naam, eerst als begeleider van Amália Rodrigues, maar bij veel Nederlanders ook bekend als de componist van het album “Cristina Branco canta Slauerhoff“, waarop fadista Cristina Branco teksten zingt van de Nederlandse dichter Slauerhoff. Een jongere beroemde guitarrista is José Manuel Neto, die dit jaar zijn eerste solo album uitbracht. Je ziet hem in dit filmpje:
Wil je meer horen van de guitarra portuguesa? Klik hier voor een prachtige verzameld CD. Wil je meer soorten gitaarmuziek uit Portugal horen? Kijk dan eens hier.
Nog een kleine aanvulling; de Portugese gitaar is inderdaad een dubbelkorig snaarinstrument, waarbij van de drie laagste paren één snaar altijd een octaaf hoger gestemd is dan de andere èn van een andere dikte is, in tegenstelling tot wat er staat ‘gelijke lengte, dikte en spanning’. Goed te zien op deze foto; https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Portuguese_guitar_variations_(477217037).jpg
Bedankt voor de aanvulling!
Hallo!
Inderdaad, je hebt helemaal gelijk! We hebben het artikel aangepast. Bedankt!
De “viola de fado” is volgens mij niet de guitarra, maar de (klassieke of spaanse) gitaar. Deze speelt de bas (soms verdubbeld door basgitaar of contrabas) en de akkoorden, terwijl de guitarista ook vaak in dialoog gaat met de fadista en natuurlijk de voor- en tussenspelen voor zijn/haar rekening neemt.
Een guitarista van de jongere generatie (weer jonger dan bv. JM Neto) is Ricardo Silva.