Jose Rentes de Carvalho

Deze keer wil ik een bekende voor sommigen en onbekende voor sommigen, aan je voorstellen namelijk een Portugese schrijver die al jaren in Nederland woont. Gemiddeld zes maanden per jaar in Portugal vertoeft en in Amsterdam woont de andere zes maanden. Zijn aanwezigheid in Portugal hoeven geen aaneen gesloten zes maanden te zijn natuurlijk. Zijn naam is: Jose Rentes de Carvalho. Ik was een grote fan van zijn boeken, nou ja ben het nog steeds. Hierbij een kleine introductie, wikipedia vertelt het volgende.

José Rentes de Carvalho (Vila Nova de Gaia1930) is een Portugese schrijver.

In 1945 verhuisde hij van Vila Nova de Gaia naar Porto, de tweede stad van Portugal, waar hij zijn tienerjaren doorbracht. Rentes de Carvalho studeerde tijdens zijn diensttijd Rechten en Romaanse Letteren aan de Universiteit van Lissabon. Begin jaren vijftig verliet hij Portugal om aan de dictatuur van Salazar te ontsnappen. Hij woonde vervolgens in wereldsteden als Rio de JaneiroSão PauloNew York en Parijs. In die tijd werkte Rentes de Carvalho als journalist voor diverse Portugese en Braziliaanse dagbladen.

Rentes de Carvalho verhuisde in 1956 naar Amsterdam en was van 1956 tot 1960 in dienst van de Braziliaanse ambassade. In 1964 behaalde zijn doctoraal Portugese Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Aan diezelfde universiteit doceerde hij tot en met 1988 Portugese taal en letterkunde. In december 1991 kreeg hij van de Portugese president Mário Soares de rang van commandeur in de Orde van Hendrik de Zeevaarder voor zijn literaire werk en zijn verdiensten voor de Portugese cultuur.

Toen ik voor het eerst over deze Portugese schrijver die in Nederland woonde, hoorde was in de jaren ’90. Iemand vertelde mij dat er een heel leuk boek was geschreven door J. Rentes de Carvalho en dat ik die erg leuk zou vinden. Het boek heette Ernestina en vanaf de eerste pagina raakte het mij. Het gaf een indruk van de jeugd van mijn ouders, ze zijn tijdgenoten. Rentes de Carvalho woonde helemaal in het hoge noorden van Portugal en mijn ouders in het centrum/midden. Het Noorden was nog ruraler en nog meer ‘middeleeuws’ dan in het centrum maar er waren ook veel overlappen door de gemeenschappelijk geleefde tijd van de ‘Salazar-dictatuur. Maar ook de autoriteit van een ‘man des huizes/vader’ en de ondergeschiktheid van een vrouw en haar taak was zich ontfermen over het huishouden, achter het fornuis.

Rentes de Carvalho beschrijft hier zijn eigen jeugd in het Hoge Noorden en hoe hij vakanties vierde in Porto en er op een gegeven moment ook ging wonen, maar toch zijn dorp en de sfeer daar miste. Ik herinner mij dat ik echt soms zo moest lachen om hoe hij situaties beschreef waar hij in terecht kwam. Hij beschreef ook hoe hij zich dan voelde, wat hij dacht dus je kon niet anders dan echt met hem het boek van zijn herinneringen binnenstappen.

Ik was zo door hem als schrijver en zijn schrijfstijl gegrepen dat ik een gesprek met hem wilde organiseren, ik wilde hem interviewen, hem het hemd van het lijf vragen. Ik heb vele malen concept brieven geschreven waarin ik uiteen zette waarom ik hem zo een goede schrijver vond, dan veranderde ik weer wat in de brief en zo bleef ik een tijdje aan de gang. Ik had alles al opgezocht, het adres van zijn uitgever, ik kon niet zijn huisadres vinden (geen google in die tijd). Ik zag mij al met hem aan een tafeltje zitten ieder met een kop koffie (of thee, er zijn ook schrijvers die gewoon thee drinken…). Tot de gedachte bij mij opkwam ‘ach zo iemand, die wil niet met zo iemand als ik praten, waarom zou die ook’. En zo belandden al die concept brieven stilletjes in de lade en later belandden ze in een doos en nog later gingen ze met doos en al in de ‘kliko’. Wie weet wat ik nu had kunnen schrijven als ik de moed had gehad om die brief te sturen?

Na jaren geen boek uitgebracht te hebben was dan daar eindelijk een nieuw boek De Hollandse Minnares, die ging meer over zijn leven, ervaringen, avonturen hier in Nederland. Ook dit had herkenning voor mij, want wie herkent ‘dat ene koekje in de koekblik niet’? (je was op visite bij Nederlandse mensen en tada, daar kwam het koektrommeltje. Het deksel ging open, het koekblik werd je aangeboden, nou ja wat er in zat natuurlijk en je mocht er dan één heel koekje (meestal een Maria kaakje) uit pakken. En boem daar ging het deksel op de koektrommel in de trant van: ‘poppetje gezien? kastje dicht’….. In het begin snapte ik er niets van. Eerst wachtte ik geduldig tot het deksel weer van het koekblikje af ging, maar dat wachten duurde wel heel erg lang, want er werd niet een keer meer het deksel gelicht. Dus toen begon ik te begrijpen dat als je bij Nederlandse mensen op bezoek ging je niet meer koekjes kreeg dan één heel koekje en dat je daar heel blij en dankbaar voor mocht zijn. Dit ging wel heel erg tegen mijn Portugese koekjes gastvrijheid in. Wij lieten de koektrommel of schaal met cake en koekjes gewoon op tafel staan, je mocht pakken zoveel je wilde, eigenlijk tot het op was. Dat was dan gelijk de hoofdprijs voor de gastvrouw als de koekjes helemaal op waren. Maar dan was daar de andere kant, kregen we Nederlandse mensen op bezoek die snapten niets van die koektrommel/schaal die op tafel stond. Dus we moesten altijd meerdere keren herhalen: ‘pakt u maar hoor, daar liggen ze voor…….(om gegeten te worden)’. Tjongejongejonge ik denk dat veel ‘buitenlanders’ allemaal wel hun ervaringen en herinneringen hebben aan dat ene koekje uit de koektrommel.

Of nog een herinnering, je kon niet met Nederlandse mensen afspreken rond etenstijd, alleen ervoor of erna. Maar wij aten niet op Nederlandse tijd (17.30-18.00 uur), dus voor ons was het een normale visite tijd. Wij aten vaak tegen 20:00 uur. Het kwam voor dat je op visite was en dan zeiden de Nederlandse mensen gewoon dat ze zo gingen eten. ‘Ja, nou en???’ dachten wij. Tot we later gingen begrijpen dat het niet hoorde om tegen etenstijd te blijven plakken, dus dan stapten we op. Ja dit lijken makkelijke dingen maar in het begin waren ze echt niet zo makkelijk hoor. Het vereiste leren en aanpassen. Of het kopje koffie die je in de avond werd aangeboden, oh ja lekker doe maar nog een bakje koffie…. maar hier zat een bedoeling achter, nou voordat je die weer achterhaald had, had je al heel wat koffie fiasco’s achter de rug. Ik snap die nou wel. Als je in de avond laat een kopje koffie wordt aangeboden dan is het tijd om te gaan! Ok, waarvan akte!

Jose Rentes de Carvalho

Copyright: Acscosta©

Dus zijn twee boeken maakten herinneringen in mij wakker, Ernestina over het leven in Portugal en De Hollandse Minnares onder andere over het leven in Nederland en ook in Portugal, dit even in zwart/wit uitgelegd. Dit zijn de twee boeken die mij meer in het geheugen zijn blijven hangen, nog meer boeken maar deze twee hebben mijn herinnering overleefd. Het schijnt dat Rentes met zijn boek “Gods toorn over Nederland’ zich niet erg populair heeft gemaakt bij de Nederlandse lezers. Hij schijnt nogal te hebben zitten klagen over ‘Nederlandse onhebbelijkheden’. Wel gedurfd, maar niet erg succesvol. Tot dit boek toe, schreef hij zijn boeken in het Nederlands en werden ze hier in Nederland grote hits, niet eens in Portugal. Daar vonden ze hem niet echt een schrijver, hij telde daar niet mee aan het intellectuele schrijvers firmament. Maar na dat laatste boek, veranderde dat helemaal. Hier kreeg hij geen boek meer uitgegeven maar Portugal had hem gevonden!

Ik wil even zeggen dat ik geen journalist ben en meer vanuit mijn herinnering schrijf dan dat ik echte feitelijke kennis hier beschrijf. Mocht u interesse hebben dan kunt u heel internet afstruinen en veel informatie over Rentes de Carvalho vinden en al zijn oeuvres. Ik heb geschreven van wat ik nog in mijn herinnering heb over hem en ja, ik las zijn boeken graag en voelde mij geraakt door zijn schrijfkunst, beeldend schrijven/vertellen. Stel je toch voor dat hij dit artikel leest, per ongeluk, wat zou hij denken over iemand die hem brieven had geschreven, maar nooit de moed had om ze echt op de bus te doen, ze hem toe te sturen? Misschien prikkelt dit hem wel tot het schrijven van een nieuw boek?

Wie weet wat volgende keer uit mijn herinneringen omhoog komt rollen…

Tot de volgende keer, ate a proxima,

x.Edite


De in Portugal geboren Edite dos Santos, woont sinds haar derde jaar in Nederland. Ze werkt hier als voetreflexologe en natuurgeneeskundige. Ze gelooft in een holistische aanpak van klachten en in evenwicht tussen body, mind and soul. Verhalen vertellen en verhalen schrijven doet ze graag. Haar motto is: mooie woorden zijn er om gedeeld te worden.