Sinterklaas is exit, dus we zijn klaar voor de kerst! In Portugal zit de kerstsfeer er al een tijdje in, want zij hebben natuurlijk niet te maken met de Goedheiligman. Wat betekent kerst in Portugal? Net als bij ons staat het samenzijn met familie en vrienden centraal, maar daarnaast zijn er een aantal speciale tradities en gewoontes.
Presépio
Als katholiek land is het in Portugal veel meer gewoonte om een kerststal als decoratie in huis te hebben dan een kerstboom. Een kerststal heet in het Portugees een presépio. Hoewel de boom hier natuurlijk ook terrein heeft gewonnen, kom je de kerststallen nog overal tegen (in Lissabon vond ik er dit weekend slapende zwervers in, maar oké…). Een bekende kerststal is de Presépio Cavalinho, in São Paio de Oleiras (Aveiro), waar duizenden figuurtjes worden opgesteld door tientallen vrijwilligers.
Kerstverlichting
Veel meer dan wij in Nederland gewend zijn, worden de straten en pleinen van Portugal versierd met eindeloos veel lampjes. Soms is er ook een boom, maar je ziet vooral veel lampjes over de straten gespannen. (In een tijdschrift las ik de spottende bewering dat Portugal wel uit de crisis moest zijn, omdat er zoveel geld wordt besteed aan de kerstversiering. Zo zou de gemeente Porto bijna 75.000 euro steken in de versiering van de straten. Daar komt dan nog eens 25.000 bij voor de boom en het vuurwerk van de jaarwisseling. De gemeente Guarda moet bijna 70.000 euro neertellen voor de kerstversiering.)
Consoada
De grote festiviteiten beginnen op kerstavond, dus op 24 december. Het diner dat dan genuttigd wordt, met zoveel mogelijk familieleden, heet de Consoada of ook wel het Ceia de Natal. Hoewel iedere regio een eigen traditioneel gerecht op tafel zet, is de bacalhau da consoada het meest bekend. Dit zijn gekookte stokvisfilets met gekookte aardappels, kool en een jus van olijfolie met knoflook (klinkt niet heel feestelijk, wel?).
Missa do Galo
Na het diner gaan de families naar de kerk, want als het middernacht is begint de kerstnachtdienst. Deze heet Missa do Galo, oftewel mis van de haan. Het is niet helemaal duidelijk waarom de mis deze naam kreeg. Misschien omdat om middernacht een haan in Bethlehem de komst van de Messias aankondigde met zijn gekraai. Een ander idee is dat de kerstnachtmis zó lang duurde dat bij het terugkeren naar huis de hanen kraaiden. In deze mis wordt de laatste adventskaars aangestoken en wordt het kindje Jezus welkom geheten. Iedereen mag het kindje komen kussen. Bij terugkeer in huis kan deze Menino Jesus dan ook bijgeplaatst worden in de presépio.
25 december
Op 25 december is het allereerst tijd voor de cadeautjes. Deze worden consoadas genoemd. Verder wordt er natuurlijk weer veel gegeten. Op sommige plaatsen wordt de roupa velha lunch opgediend, wat zoveel betekent als de “oude kleding”-lunch. Hier worden de restanten van het kerstdiner van de vorige avond opgediend. Het diner van de vijfentwintigste bestaat over het algemeen uit verschillende vleesgerechten, afhankelijk van de regio en de persoonlijke smaak.
Bolo rei
In geen enkel kerstmenu mag de bolo rei ontbreken. Deze “taart” van deeg (meer een kerstbrood) heeft een vulling met rozijnen, verschillende noten en veel gekonfijte vruchtjes. Voor wie deze gekonfijte vruchtjes, net als mij, niet te eten vindt, is er de bolo rainha!
