Dit klooster is gelegen in Cabeceiras de Basto, wat een welkome stop opleverde op onze route. Even uit de auto, een kopje koffie drinken en wat cultuur opsnuiven. Het weer was wat wisselvallig, maar daar merkte je binnen in het Mosteiro São Miguel de Refojos weinig van. We waren de enigen die het op dat moment bezochten en hadden de kerk dus voor ons alleen.
Het klooster van São Miguel de Refojos de Basto, ook wel Convento de Refóios genoemd, is gelegen in de gemeente Cabeceiras de Basto, in het district Braga. De kerk en de sacristie, evenals het plafond van een van de kamers van het voormalige klooster (dat dienst deed als rechtszaal van de rechtbank), zijn sinds 31 augustus 1933 geclassificeerd als eigendom van algemeen belang.
Het eerste document met betrekking tot dit klooster dateert uit 1122. Tot die tijd is de geschiedenis gebaseerd op tradities. Na een reeks wisselvalligheden te hebben doorgemaakt, werden de Portugese benedictijnenkloosters in het jaar 1628 teruggebracht tot 26 en waren er dringend hervormingen nodig, zoals ook hier het geval was. De opties bestonden uit het blijvend met de grond gelijk maken of helemaal opnieuw bouwen.
Het werk aan het huidige gebouw begon in 1755. Deze reconstructiewerken zouden pas aan het einde van de 18de eeuw voltooid zijn. De voorgevel van het klooster is in drie delen verdeeld. In de zijlichamen worden de imposante klokkentorens bekroond door hoge torenspitsen. Op de verticale as van de torens, bevinden zich twee nissen die de beelden van S. Bento en Santa Ecolástica beschermen. Met het uitsterven van de religieuze ordes in 1834 werden de kloosterhuizen verlaten en werd het omgevormd tot een parochiekerk.
De kloosterkerk is geheel in barokstijl. Het is de enige van de 29 kloosters van de benedictijnenorde in Portugal met een koepel. Dit unieke architectonische detail steekt 36 meter boven het transept uit. Het heeft een granieten balkonbalustrade, met sokkels die dienen als basis voor 12 bustes van bisschoppen en pausen. De koepel van de lantaarn dient als voetstuk voor een beeld van de patroonheilige, de aartsengel S. Miguel. Terwijl je naar het altaar loopt, stijgt de vloer geleidelijk naarmate ook de helderheid van de ruimte toeneemt, symbolisch het pad markerend naar het goddelijke.
Het Mosteiro São Miguel de Refojos heeft een imposant dubbel orgel aan beide zijden. Het pijporgel is ontworpen door Francisco António Solha, een Galicische meesterorgelmaker, die zich in de tweede helft van de 17de eeuw in Portugal vestigde. Het werd in 2009 volledig gerestaureerd. Die aan de linkerkant is louter decoratief, terwijl die aan de rechterkant nog steeds in gebruik is. Dit om symmetrie te creëren. De bestaande orgels hebben hun originaliteit behouden, de buizen van het echte orgel hebben geen enkele verandering ondergaan.
De decoratie is buitengewoon origineel. Aan de basis van de orgels een aantal maskers waarvan de verwrongen, demonische gezichten respect en stilte oproepen. Iets hogerop onderstrepen andere decoratieve elementen, zoals engelen, maskers, bladeren, bloemen en dolfijnen, het uitbundige karakter van de barokke decoratie. Als geheel viert het ontwerp de triomf van Gods lof over die van Satan, wat de overwinning van het goede op het kwade symboliseert.
De Capela do Santíssimo Sacramento (hieronder links op de foto), ooit exclusief gebruikt door de kloostergemeenschap, is de prachtige achthoekige kapel van het Heilig Sacrament en overal versierd met polychroom hout. Twee fakkel dragende engelen flankeren het altaar. Hogerop staat de figuur van Christus aan het kruis. Op de muren zijn van links naar rechts schilderijen te zien van het Laatste Avondmaal en het wonder van manna, een voedsel dat God aan Mozes en de Israëlieten gaf tijdens hun lange reis door de woestijn op zoek naar het beloofde land.
Het klooster is een centraal element in de organisatie van het kloosterleven en legde een verbinding tussen de verschillende activiteiten en ruimtes van het klooster, zoals de kerk, de sacristie, de refter, de vestibule en het koor. Een ruimte van rust en contemplatie. Hier brachten monniken een deel van hun dag door met bidden, lezen en mediteren. Het gebied rond de galerijen werd jarenlang gebruikt als begraafplaats, en sommige stenen dragen nog steeds de nummers van verschillende graven. Via het klooster kreeg men toegang tot de apotheek, waar de zieken werden behandeld en waar remedies werden bereid voor zowel de kloosterbewoners als de lokale bevolking en de omliggende gemeenschap. Medicijnen werden bereid en toegediend door een monnik-apotheker, met kruiden en wortels uit de kloostertuin.
Toen het klooster in 2014 de status van Werelderfgoed aanvroeg, werd de koepel het (toeristische) symbool van Cabeceiras de Basto. Je ziet het als logo terug in de souvenirwinkels en zelfs op het openbaar vervoer. Tegenwoordig bestaat het klooster uit drie delen, met verschillende functies: de kerk, de gemeenteraad en de São Miguel de Refojos Day School, die allemaal de religieuze, bestuurlijke en educatieve roepingen van de oorspronkelijke instelling weerspiegelen.
Ze hebben zelfs een app die je kunt downloaden, met twee verschillende routes om te volgen. Door middel van een rondleiding met audiogids, beschikbaar in het Portugees, Engels of Frans, leer je de geschiedenis kennen van wat bekend staat als “de parel van de barok in Terras de Basto”. Aangezien wij het als extra stop hadden ingelast kwamen we op een ongunstig tijdstip aan, waardoor we helaas geen tijd hadden (voor het ging sluiten om 12 uur) om het kloostergedeelte te bekijken. Fica para a próxima!
Openingstijden:
Dinsdag t/m zondag van 09:00 tot 12:00 uur en van 14:00 tot 17:00 uur. Maandags gesloten. Verder zijn ze gesloten op 29 september, 24 en 25 december en 01 januari.
Plan je bezoek aan het Mosteiro São Miguel de Refojos zorgvuldig en download de app vooraf. Zo haal je het meeste uit je bezoek en mis je niks!
