Saudades de Portugal

Een waar verborgen pareltje in Lissabon. Quinta dos Azulejos stond al langer op mijn wensenlijst, maar de laatste keer stonden we helaas voor een dichte deur… Om dat nogmaals te voorkomen had ik nu vooraf gebeld om te checken of we de tuinen (vol azulejos) konden bezoeken. Ik wist al dat ze beperkt geopend waren, dus daar had ik mijn planning op afgesteld. En gelukkig lukte het dit keer!

Quinta dos Azulejos heeft een laat achttiende-eeuwse landtuin vol tegelpanelen, die tegenwoordig privé eigendom is van een college en daardoor dus geen toeristische trekpleister. Maar het is een bezoek meer dan waard! Verrassend genoeg weten niet heel veel mensen van het bestaan ​​van dit tegelparadijs op de binnenplaats van een privéschool in de wijk Lumiar.

Palacete da Quinta dos Azulejos

Quinta dos Azulejos en de directe omgeving ervan maakt deel uit van de Paço de Lumiar. Bij een bezoek  kun je nog steeds zien dat het ooit een gebied van grote rijkdom moet zijn geweest. Er staan hier veel villa’s en oude herenhuizen, midden in de natuur (in de 18de eeuw was deze plek omringd door velden), waar de Portugese adel hun vakanties doorbracht en opzichtige feesten vierde. Dicht bij Lissabon, om maar niets van het stadsleven te missen, maar ver genoeg van het centrum om als landhuizen te worden beschouwd.

Het herenhuis zelf, gebouwd in de eerste helft van de 18de eeuw, heeft een gevel volledig bedekt met tegels uit de 19de eeuw. Momenteel is hier het Colégio Manuel Bernardes gevestigd. Uiteraard is dit niet het enige betegelde gebouw in Lissabon, het gaat dan ook vooral om wat er achter verborgen zit.

In de eerste helft van de 18de eeuw werd het herenhuis gebouwd door de zoon van een goudsmid uit Lissabon. In die tijd stond het bekend als Quinta do Droguista, Quinta dos Embrechados en Quinta do Príncipe. Ergens tussen 1745 en 1755 werd het eerste tegelwerk in het landhuis en in de tuin, geproduceerd in de Real Fábrica de Faianças do Rato, geplaatst. In 1760 bezoekt de koninklijke familie de quinta voor een tweede keer.

Na de grote aardbeving volgde er een tweede campagne van keramische decoratie in het herenhuis en de tuinen. Enkele muren in het herenhuis en op de eerste verdieping werden voorzien van azulejos. Plus de koninklijke vertrekken en in de tuin de bekleding van de zuidmuur. Later volgde er ook nog de introductie van een pariëtale fontein in de bestaande bassins. En vanaf die datum werd de het geheel omgedoopt tot Quinta dos Azulejos.

In de laat 18de eeuw heeft koningin D. Maria I zich hier zelfs een tijd gevestigd. Na verschillende toevoegingen en renovatiewerkzaamheden door de jaren heen wordt de quinta in 1912 overgenomen door Pedro Paulo José de Mello en volledig gerestaureerd. Een paar jaar later verandert de quinta wederom van eigenaar.

En aan het begin van de 20ste eeuw is de quinta aanzienlijk kleiner geworden, waardoor alleen de tuinen overblijven. In 1935 volgt de oprichting en intrek van het Colégio Manuel Bernardes op het terrein. In 1998 wordt er aandacht gevraagd voor de degradatie van de azulejos; de Beroepsschool voor het Herstel van Erfgoed in Sintra is vervolgens begonnen met de restauratie van de tegels in de tuin.

Jardim Quinta dos Azulejos

De Jardim Quinta dos Azulejos is een typische 18de-eeuwse groene oase, die uiteindelijk niet veel veranderingen heeft ondergaan. Omgeven door hoge muren die volledig bedekt zijn met azulejos, liggen de tuinen geheel beschut, zonder enig contact met buiten. De tuinen hebben hierdoor een intieme sfeer en toch een ruimtelijke structuur, met kolommen, een fontein, bankjes, pergola’s, pilaren en bogen die toegang geven tot een pad dat langs de buitenmuren loopt. De Jardim Quinta dos Azulejos bevat een belangrijke collectie 18de-eeuwse tegels. De tuin beslaat een onregelmatige vierhoek, grofweg georiënteerd op de windstreken.

Hier vertellen de tegelpanelen verhalen: legendes uit de Griekse mythologie, religieuze gebeurtenissen, jachttaferelen, feesten en typische alledaagse taferelen uit de 18de eeuw. Afgezien van wat ze vertellen, hebben de azulejos van Quinta dos Azulejos een bepaalde eigenheid door het kleurgebruik. Tot de 17de eeuw was de overheersende trend in Portugese tegels blauw/wit. Maar een eeuw later, met de komst van keramiek uit de koloniën en China, vond kleur zijn weg in het tegelmaken en begonnen de tegels gele, paarse, roze, roodachtige en zelfs zwarte tinten te bevatten. In deze tuin is het mogelijk om de evolutie van de ‘azulejar de Lisboa‘ te volgen vanaf het einde van de barokke Joanino tot de derde fase van de rococo.

De tuinen zijn niet heel groot, dus je hoeft er geen uren voor uit te trekken. Wij liepen er (naast wat leerlingen die af en toe langsliepen) met zijn tweeën. Zo kun je je heerlijk op je gemak vergapen aan alle pracht en praal op tegeltjes gebied. Helaas was het bewolkt toen wij er waren, maar stel je dit alles eens voor op een prachtige zonnige dag! Maar het is sowieso een aanrader, ook als de zon niet schijnt.

Wil je een bezoek brengen aan de tuinen, dan zijn deze beperkt toegankelijk voor publiek. De Quinta dos Azulejos is gratis te bezoeken en vooraf reserveren is in principe niet nodig, al heeft de school wel enige controle over de toegang. Dus kijk van tevoren goed naar de openingstijden en meld je binnen die tijd bij de receptie met het verzoek om de tuinen te mogen bekijken.

Maandag t/m vrijdag van 09:00 tot 10:00 uur & van 15:00 tot 17:00 uur.

Metro stop: Lumiar (geel). En vanaf daar kun je met de bus verder (703 of 43B).

* Colégio Manuel Bernardes, 1600-549 Paço do Lumiar, Lissabon