Ik maakte ooit een lijstje met 10 zaken die in mijn ogen typisch Portugees zijn. Vandaag voeg ik daar een lijstje typisch Algarve aan toe. Normaal gesproken denk je er nooit zo over na, want wat is dat nou, typisch? Als je vaak in een bepaald land (of regio) komt zijn de meeste dingen eigenlijk de normaalste zaak van de wereld. Maar voor iemand die voor de eerste keer de Algarve of Portugal bezoekt is dat natuurlijk heel anders!
Cataplana
De cataplana is een traditioneel en uniek Portugees culinair gebruiksvoorwerp. Over de oorsprong is maar weinig bekend, er is geen officieel historisch verslag over de vormgeving of het ontstaan. Waarschijnlijk liggen de wortels van de cataplana in de Arabische invloeden uit Noord-Afrika. Deze invloeden hebben de Algarve meer dan vijfhonderd jaar gevormd en zijn vandaag de dag nog steeds duidelijk zichtbaar in de regio.
De cataplana zoals we die vandaag de dag kennen werd vele decennia geleden voor het eerst geproduceerd in de Algarve. Aanvankelijk werden ze gemaakt van zink, maar al snel begon men koper te gebruiken, zoals ze ook nu nog doen. De cataplanas werden gemaakt door de kopersmeden, meesters in de kunst als het op koper aankwam, iets waar deze regio ooit bekend om stond. Vroeger werd de productie volledig met de hand gedaan, maar dat is tegenwoordig nog zeer zeldzaam. Het ambacht is grotendeels verdwenen. Het is hier en daar echter nog steeds mogelijk om een handgemaakte, traditionele cataplana te kopen. Hier hangt dan wel een aanzienlijk prijskaartje aan.
Medronho
Aguardente de medronho wordt gemaakt van de vrucht de medronho. Deze zachte, stekelige vrucht groeit aan de medronheiro; in het Nederlands aardbeiboom, hoewel er dus geen aardbeien aan groeien. De vrucht is bolvormig met een korrelige/stekelige buitenkant. Ze beginnen geel/groen van kleur en worden tenslotte rood wanneer ze rijp en eetbaar zijn. Een medronheiro produceert per jaar gemiddeld tussen zeven en negen kilo fruit. Om anderhalf à twee liter liter aguardente te produceren is er 15 kilo (uma arroba) fruit nodig.
In Portugal zie je deze bomen in grote getale en dan vooral in de Serra de Monchique en de Serra do Caldeirão, beide in de Algarve. Je kunt de medronhos (de vruchten) zo van de boom eten, maar ze worden ook gebruikt in bijvoorbeeld taarten of jam. Het meest bekend is de medronho echter van de gelijknamige aguardente. Een goede aguardente de medronho is transparant en ruikt en smaakt naar de vrucht. Het alcoholpercentage ligt gemiddeld tussen de veertig en zestig procent. Vandaar de naam vuurwater die ook vaak gebruikt wordt voor deze sterke drank.
Platibandas Algarvias
De platibanda is een horizontaal element aan de bovenzijde van de woning. De belangrijkste functie is het afvoeren van regenwater dat door de dakterrassen wordt opgevangen. Maar in de Algarve combineert men het functionele met het aangename. Met duidelijk verschillende motieven binnen de regio, als gevolg van de relatie tussen de bevolking en de regio, heeft deze architectuur in de Algarve een zeer unieke uitstraling. De versierde borstwering (platibanda) is, samen met de schoorsteen, een van de meest karakteristieke elementen in de Algarve.
De platibandas algarvias verschijnen in een periode van economische bloei in de regio (eind 19de eeuw/begin 20ste eeuw), waardoor de gevels van huizen een heel eigen karakter krijgen. Ze zijn een originele en expressieve vorm van versiering en verfraaiing van het huis, die naast de functie, de nieuwe economische mogelijkheden van de eigenaar toont. Ook zijn er verwijzingen naar de borstwering als een stukje Moors erfgoed. Borstweringen zijn een herkenbaar kenmerk van gebouwen in de Algarve en hebben een grote erfgoedwaarde. Hoewel ze duidelijker aanwezig zijn in de regio Sotavento (ten oosten van Faro), zijn ze te vinden in de gehele Algarve. Een gracieuze en kleurrijke manier om het landschap van de hele regio op te fleuren.
Doces Regionais Algarvios
Eén van de bekendste bomen van de Algarve is de amandelboom. Vooral de legende van de amandelbloesem heeft daar natuurlijk aan bijgedragen. De amandel wordt, samen met de vijg, veel gebruikt in de zoetigheden uit de Algarve (doces regionais algarvios). Loop je in de Algarve over de markt (of zelfs in een supermarkt) dan zal het je opvallen dat er erg veel producten met gedroogde vijg en amandel worden aangeboden. Deze vruchten zijn typisch voor de Algarve en één van de dingen die ze er mee maken is een soort vijgenbrood. Dit smaakt heerlijk bij bijvoorbeeld kaas. Dit vijgenbrood is er tegenwoordig in verschillende varianten. Denk dan aan smaken als johannesbrood, medronho, chocolade of koffie. Ook kom je vaak leuke vormpjes tegen van gedroogde vijgen in combinatie met amandelen, denk aan bloemetjes of andere aantrekkelijke presentaties.
Naast al die zoetigheden maken ze er in de Algarve ook een heerlijke likeur van. Deze Licor de Amêndoa Amarga, of kortweg Amarguinha, is samen met de Medronho en Brandymel de bekendste likeur van de Algarve. Het is een zoet, sterk naar amandel smakend likeurtje.
Dom Cristina
Een drank die sinds 1955 in Portimão (Algarve) door de Cristina familie wordt gemaakt. Dom Cristina (voorheen Brandymel) wordt gemaakt met water, alcohol, medronho, honing en natuurlijke plantenextracten en rijpt dan voor minstens acht maanden in eiken vaten. De bedenker en maker van deze likeur was Oliveiros Cristina, een handelaar uit de Algarve. In 1952 registreerde hij de merknaam Brandemel, hoewel het verkocht en beroemd werd als Brandymel. Begin jaren ’80 overleed Oliveiros Cristina. Het was een eenmanszaak en het merk moest toen opnieuw geregistreerd worden, maar dit was helaas niet bekend bij de zoon die de zaak overnam. Het merk bleef de vijftien daarop volgende jaren ongeregistreerd, totdat iemand anders (een totaal onbekende en geen familie) het voor zichzelf opeiste… Het gevolg was een rechtszaak over de naam, die vervolgens nog eens zo’n vijftien jaar duurde en uiteindelijk verloren werd.
De originele naam mag verloren zijn gegaan, gelukkig is de smaak van het familiegeheim onnavolgbaar. Een stukje geschiedenis en ervaring dat in goede handen is bij de Cristina familie. Later werd de likeur officieel omgedoopt tot Licor Dom Cristina/Cristinalda. Het belangrijkste is dat alleen de naam veranderd is, niet het product! Een nieuwe naam, ter ere van grootvader Oliveiros Cristina, zijn werk en 60 jaar geschiedenis. Een nieuwe naam, die voor altijd synoniem zal blijven met de likeur Brandymel, traditie en de Algarve.
Chaminés Algarvias
Het verhaal gaat dat de schoorsteentjes afkomstig zijn van de Moren, een volk uit Noord-Afrika dat de Algarve bezette van de achtste tot de dertiende eeuw na Christus. Sommigen zeggen dat de Moren al vanaf het begin schoorsteentjes plaatsten op hun huizen. Anderen beweren dat de schoorstenen pas hun opmars maakten aan het einde van deze periode, toen de christenen gebied veroverden op de moslims en hen dwongen zich te bekeren. De moslims zouden uit stil protest mini minaretten op hun daken geplaatst hebben, onder het mom van het plaatsen van een schoorsteen.
Deze chaminés algarvias zijn hoofdzakelijk bedoeld ter decoratie en niet zozeer voor gebruik. Daarom vind je vaak meerdere schoorstenen op één dak, waarvan er slechts één ook daadwerkelijk gebruikt wordt (dat is degene met de zwarte uitslag). De meeste schoorsteentjes worden gemaakt van witte kalk, maar hier en daar tref je ook een gekleurd exemplaar.
Sinaasappels
Je komt ze onderweg in de Algarve overal tegen, in één van de vele sinaasappelboomgaarden of in de geïmproviseerde verkoopkraampjes langs de weg. De sinaasappel groeit in heel Portugal, maar als je een Portugees vraagt welke sinaasappels de lekkerste zijn, dan is er altijd maar één antwoord: die van de Algarve. Portugal heeft een jaarlijkse productie van tussen de 200.000 en 300.000 ton, vooral afkomstig uit de Algarve (67%), Ribatejo en Vidigueira. Dankzij het gebruik van verschillende rassen wordt het hele jaar door geoogst en dus ook verkocht. Sommige varianten worden tussen november en maart geplukt, andere juist tussen februari en april, maar de belangrijkste periode voor de Algarve begint in maart en loopt tot ongeveer september.
De Algarve kent een combinatie van elementen die de smaak van deze vrucht zo uniek maakt. De bodemsamenstelling speelt een rol, maar het zijn vooral de zonuren die het hem doen. Meer dan drieduizend uur zon per jaar en een gemiddelde temperatuur van 18ºC maken de Algarve één van de beste delen ter wereld voor de sinaasappelproductie. Het belangrijkste kenmerk van deze sinaasappel is de zoetheid. Dat proef je direct als je bijvoorbeeld een glas versgeperst sap drinkt. Hoe meer zon, hoe zoeter, dus de sinaasappels van de zomerpluk zijn het best.
Mãos de Fátima
Veel panden in de Algarve onderscheiden zich door prachtige (houten) deuren. Veel van dergelijke woningen in de Algarve hebben één ding gemeen: de hand van Fatima. Deze unieke messing deurkloppers zie je soms als linkerhand, als rechterhand of als paar. Het komt waarschijnlijk niet als een verrassing dat deze oude traditie van Moorse oorsprong is en teruggaat tot de Moorse bezetting van Portugal in de 8ste eeuw. Zoals de naam Mãos de Fátima al doet vermoeden, vertegenwoordigen deze deurkloppers de hand van Fatima, de dochter van de profeet Mohamed. Ze symboliseert mededogen, vrijgevigheid en langdurig lijden. Behalve dat het aangaf dat de inwoners moslim waren, wordt er gesuggereerd dat er twee soorten handkloppers bestonden, een mannenhand en een vrouwenhand. Die beide op de voordeur aanwezig zouden zijn, elk met zijn eigen specifieke geluid. Volgens de legende klopte de bezoeker op de juiste klopper volgens hun geslacht.
Hoewel de meeste oude deurkloppers die je tegenwoordig ziet uit het begin van de 20ste eeuw stammen en eerder decoratief dan praktisch zijn. Tegenwoordig hebben vooral de oudere gebouwen (met oude houten deuren) deze traditie behouden, aangezien er maar weinig moderne replica’s zijn. In tegenstelling tot de hand van Fatima, is het ook gebruikelijk om visvormige deurkloppers te zien op deuren van oude herenhuizen verspreid langs de kust. Het is dan ook niet verrassend, gezien het zeevarende erfgoed, om veel visvormige deurkloppers tegen te komen in en rond Portimão.
Wat vind jij nou typisch Algarve? Laat het me weten in de reacties (ik ben vast één en ander vergeten), vind ik leuk!
Vroeger kocht je in de supermarkt een hele grote fles met wijn die in een rieten of plastic mand zat.
De Portugees gooide de fles wijn op de schouder en schonk hem zo in een glas.
Helaas zie ze je ze amper meer.
Wat een heerlijk artikel als een vakantie in de Algarve over 2 weken begint.
Dank je wel.
We gaan e.e.a. proberen te vinden.
Groet,
Ine Stahlmann
Wat een heerlijk vooruitzicht! Geniet ervan 😊
Pastel de Nata vergeten
Typisch Portugees zeker, maar niet typisch voor de Algarve! Hij staat dan ook vermeld in het eerdere (Typisch Portugees) artikel. 😋