Saudades de Portugal

Ik heb laatst een lijstje gemaakt van tien keer typisch Portugees voor het blad VertrekNL. Zoals beloofd deel ik dat lijstje vandaag ook op de website. Na enig nadenken ben ik tot deze tien zaken gekomen, die voor mij typisch Portugees zijn. Normaal gesproken denk je er nooit zo over na, want wat is dat nou, typisch? Als je vaak in een land komt zijn de meeste dingen eigenlijk de normaalste zaak van de wereld. Maar voor iemand die voor het eerst Portugal bezoekt is dat natuurlijk heel anders!

1. Azulejos

Azulejos zijn één van de mooiste kenmerken van Portugal. Door het hele land geven ze kleur aan panden. Blauw/wit of bont gekleurd, het zorgt voor een fotogeniek straatbeeld. De tegels worden zowel op de binnenmuren als op de buitenmuren van huizen, kerken en andere gebouwen aangebracht. Ter decoratie, maar soms ook ter isolatie. De kunstvorm van het tegel maken bloeide in Portugal tijdens de achttiende eeuw op, tegelijkertijd met de weergaloze welvaart van het land, en produceerde één van de grootste ontwikkelingen in tegel maken: de figura de convite. Dit was een goed geklede man of vrouw, gemaakt van azulejos, die je bij binnenkomst verwelkomde. Een kunstvorm/stukje geschiedenis dat je tegenwoordig helaas nog maar weinig ziet… Tegenwoordig bestaat er zelfs een project met de naam Mapping Our Tiles, waarbij verschillende tegelpatronen worden geplaatst op de kaart van Portugal. En het leuke is: je kan zelf meedoen!!

2. Kurk

Eén van de belangrijkste exportproducten van Portugal. In Portugal is de kurkeik, samen met de dennenboom, de meest voorkomende boom. De meeste staan in het zuiden van het land, vooral in de Alentejo, maar ook in de Algarve. Het materiaal kurk ontstaat door het verwijderen van de schors van de boomstam. De schors wordt in gedeelten van de boom gehaald, door zeer vaardige mensen die hiervoor speciale bijlen gebruiken, een traditioneel ambacht dat al honderden jaren oud is. Meer dan de helft van de wereldwijde kurkproductie komt uit Portugal. Portugese kurk geldt, nog steeds, als de beste ter wereld. De Portugese kurkexport is echter zwaar getroffen door de economische crisis en ook het gebruik van schroefdoppen op wijnflessen helpt niet. Als grootste kurkexporteur van de wereld zit Portugal niet te wachten op flessen wijn zonder kurk. In Portugal zal je ook niet zo snel een schroefdop fles tegenkomen.

3. Pastel de Nata

Portugal is een land van zoetekauwen. Er zijn volop lekkere taartjes en gebakjes te krijgen. Maar het bekendste, en allerlekkerste, taartje uit Portugal is toch wel de pastel de nata. Een krokant bakje, romige pudding… heerlijk voor bij je bica (espresso) of als ontbijt. Bestrooi ze met een beetje kaneel en poedersuiker vanuit de vaak ouderwetse strooi kannetjes en het is het alsof je in de hemel bent beland. Het blijft vaak dan ook niet bij een… Men zegt dat de lekkerste de Pastéis de Belém uit Lissabon zijn, maar daar zijn de meningen natuurlijk over verdeeld.

4. Port

Port is een soort wijn, die uitsluitend gemaakt wordt van druiven uit de wijnstreek Douro. De Douro is een rivier in het noorden van Portugal, die van Porto naar Spanje stroomt. Hoe meer je langs de Douro naar het oosten gaat, hoe meer wijnranken je onderweg zult zien. De druiven worden verbouwd op gevaarlijk steile hellingen, waarop een soort traptreden in de rotsige grond zijn gemaakt. In het Portugees heet port “Vinho do Porto”, oftewel wijn uit de stad Porto. Officieel ligt de port opgeslagen in Vila Nova da Gaia, aan de zuidoever van de Douro, direct tegenover Porto. Als je in Porto langs de Douro wandelt kijk je uit op de grote witte pakhuizen met oranje daken waar de port wordt bewaard en gerijpt. Het grote verschil tussen port en gewone wijnen is het feit dat de vergisting van wijn niet wordt voltooid. De portwijn is een van nature zoete wijn aangezien het natuurlijk suikergehalte van de druiven niet volledig wordt omgezet in alcohol. Ook is hij sterker dan de normale wijnen, met een alcoholpercentage tussen de 19 en 22 procent.

5. Fado

Als er iets typisch Portugees is, dan is het wel de fado. Fado is een Portugese muziekstijl. Het wordt meestal gezongen door één persoon (fadista) en begeleid door een klassieke gitaar en een Portugese gitaar. Het woord fado betekent iets als “lotsbestemming” en past daardoor goed bij het melancholische karakter van de muziek. Saudade, nostalgie, jaloezie en volksverhalen zijn veel voorkomende thema’s in de fado. Fado is in de negentiende eeuw ontstaan in de dichtbevolkte, armoedige havenwijken in Lissabon, vol van criminaliteit en misère. Zoals zo vaak zocht men een uitlaatklep in de muziek. Europese en Portugese invloeden, gecombineerd met elementen uit de koloniën, vormen uiteindelijk deze nieuwe stroming.

6. Sardientjes

Niets zo Portugees als het sardientje! Elk jaar worden er ongeveer 60 duizend ton sardines gevangen langs de Portugese kust. Juni is de maand van de volksfeesten en dan neemt de consumptie flink toe. Naar schatting worden in Portugal deze maand gemiddeld 13 sardines per seconde gegeten! De Portugezen zijn zo dol op dit visje dat er een hele cultuur omheen is ontstaan. Je komt ze vaak tegen in logo’s, als souvenir (magneet) of als icoon van bepaalde feesten. Verder ruik je ze vaak al als je door de straten van een willekeurig dorpje loopt. De Portugezen gooien ze regelmatig voor de lunch op de barbecue. Sardientjes eten doe je met je vingers!

7. Televisies in Restaurants

Jong, oud, man of vrouw, elke Portugees is gek op voetbal. Een Benfica of Sporting voorkeur wordt kinderen met de paplepel ingegoten, waar je ook woont. Erg belangrijk dus dat je overal de wedstrijden kunt kijken. Of je nou romantisch met je echtgenoot uit eten gaat of niet. In elk restaurant in Portugal hangt minimaal één televisie en die staat standaard aan. Als er geen voetbal opstaat dan zal het nieuws te volgen zijn. Mocht je geluk hebben, dan staat het geluid uit. Heb je pech… Vooral de mannen gaan vaak zo aan tafel zitten dat ze de tv goed in de gaten kunnen houden. Voor ons buitenlanders maar een vreemde gewoonte.

8. Galo de Barcelos

Oftewel de haantjes van Barcelos. Zoals achter veel Portugese zaken, zit ook hier een legende aan vast. Te lang om hier op in te gaan. Maar de welbekende gekleurde haantjes zijn tegenwoordig overal in het land te vinden, in allerlei hoedanigheden. Als sleutelhangers, flessenstoppen, gehaakt op kleedjes, theedoeken, ansichtkaarten, etc… Ook de meeste Portugezen hebben wel een of meerdere varianten in huis. Al is het maar op een theedoek.

9. Calçada Portuguesa

Als je wel eens in Portugal bent geweest zul je vast gezien hebben dat de stoepen vaak prachtig zijn bedekt met mozaïeken. Deze calçada worden nog met de hand gelegd door de calceteiros. Zwarte en witte golven, voorwerpen, symbolen, patronen en dieren sieren de stoepen waar de Portugezen zich over verplaatsen. De oorsprong van de hedendaagse mozaïeken ligt in Lissabon. Maar tegenwoordig vind je ze verspreid door heel Portugal. Stukken leuker dan die saaie stoepen hier dacht ik zo!

10. Bacalhau

Naast de sardientjes is waarschijnlijk de bacalhau (klipvis) het bekendste Portugese gerecht onder buitenlanders. Er wordt vaak gezegd dat de Portugezen meer dan 365 verschillende recepten hebben met bacalhau, zodat ze het elke dag van het jaar kunnen eten. Uit onderzoek is gebleken dat de gemiddelde Portugees rond de zes kilo bacalhau eet per jaar. Weinig mensen weten dat de bacalhau eigenlijk helemaal niet uit Portugal komt, maar moet worden geïmporteerd. Vreemd eigenlijk dat een nationaal gerecht niet in eigen wateren gevangen wordt… Veel mensen willen toch graag van de plaatselijke keuken proeven tijdens hun vakantie en een bacalhau gerecht staat dan ook vaak hoog op de verlanglijst. Dit terwijl ze ook zouden kunnen genieten van één van de vele overheerlijke verse vissen die op de Portugese menukaarten staan. Maar daar vallen we niet over…?!

Wat vind jij nou typisch Portugees? Laat het me weten in de reacties, vind ik leuk!